Γράφει η Λίτσα Αναστασίου
(Εκπαιδευτικός – ιστορική ερευνήτρια – Πρώην Πρόεδρος Ομοσπονδίας Ορεινής Καλαμπάκας)
Άκουσα κατά κόρον την χρήση των όρων «βλάχικος πολιτισμός» και «βλάχικη γλώσσα» ετεροχρονισμένα σε μία συζήτηση που έκανε η κ. Αφροδίτη Νανάκη με την πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρανιάς Ασπροποτάμου, κ. Φανή Σμιξιώτη, στην εκπομπή της με τίτλο, «Θεωρώντας και αναθεωρώντας», στην Ραδιοφωνική Λέσχη Τρικάλων.
Όσα αναφέρθηκαν από τις δύο συνομιλήτριες μου δημιούργησαν πολλές απορίες, κυρίως για την μονομερή έως μεροληπτική αντιμετώπιση αυτού του θέματος και την παντελή απουσία από την συζήτησή τους του όρου «Ελληνικός Πολιτισμός»! Λες και βρίσκονταν σε μια άλλη χώρα ή σε άλλον πλανήτη, δίνοντας την εντύπωση ότι οι Κρανιώτες στους οποίους αναφερόταν η κ. Σμιξιώτη δεν ήταν Έλληνες, αφού δεν είχαν μητρική γλώσσα τα ελληνικά και τώρα προσπαθούν να σώσουν την μητρική τους γλώσσα, την «βλάχικη γλώσσα» και τον «βλάχικο πολιτισμό», όπως είπε!
Ανέφερε π.χ. η κ. Σμιξιώτη ότι πενήντα χρόνια πριν, «οι Κρανιώτες τον καιρό της ανάπτυξης αποποιήθηκαν την βλάχικη καταγωγή, γιατί θεώρησαν ότι η Παράδοση ήταν τροχοπέδη για την ανάπτυξή τους και για να προχωρήσουν μπροστά έπρεπε να την αφήσουν» και φυσικά σταμάτησαν να μαθαίνουν βλάχικα στα παιδιά τους, οπότε ο Σύλλογος αποφάσισε ότι πλέον είναι καιρός να …ξαναμπούν στον πολιτισμό, ξεκινώντας από την «βλάχικη γλώσσα», οπότε στις δράσεις του Συλλόγου τους έβαλαν και μαθήματα!
Πολύ αντιφατικά πράγματα και αφελής η εξήγηση: άφησαν, δηλαδή, οι Κρανιώτες την Παράδοση πριν 50 χρόνια για να μπουν στην ανάπτυξη, άρα λογικά σε ανώτερο Πολιτισμό και τον 21ο αιώνα ο Σύλλογος αποφάσισε ότι για να ξαναμπούν στον Πολιτισμό πρέπει να ξαναμάθουν βλάχικα! Δηλαδή επαναβλαχισμός για την πρόοδο;
Ούτε λέξη δεν ακούστηκε για τα πραγματικά αίτια της εγκατάλειψης των βλάχικων, που λογικά οφείλεται από την μια μεριά στην αστυφιλία, η οποία διέλυσε τις οικογένειες, καθώς αυτές άφηναν στα χωριά τους παππούδες και τις γιαγιάδες που μάθαιναν (τα βλάχικα) στα παιδιά. Από δε την άλλη μεριά στην εγκατάλειψη της ενδογαμίας που είχε ως επακόλουθο τους μικτούς γάμους, με τον έναν γονιό να μην μιλάει βλάχικα, έτσι ώστε να «κοπεί η αλυσίδα» της εκμάθησης αυτών στην οικογένεια!
Η αστυφιλία αντιθέτως δεν σταμάτησε την διάσωση των ιδιαίτερων εθίμων του τόπου μας, γιατί με την εγκατάστασή τους στην πόλη, όχι μόνο οι Κρανιώτες, αλλά και όλοι οι κάτοικοι του Ασπροποτάμου και της Ορεινής Καλαμπάκας ίδρυσαν Πολιτιστικούς Συλλόγους για να μην χαθεί η επαφή με το χωριό και τους συντοπίτες.
Πού οφείλεται λοιπόν όλη αυτή η βλαχολογία, η οποία κυριαρχεί εδώ και δεκαετίες και βρίσκεται σε έξαρση στις μέρες μας, κυρίως στο διαδίκτυο;
Η απάντηση απλή: είναι το αποτέλεσμα της ξενοκίνητης προπαγάνδας που θέλει τους βλαχόφωνους στην Ελλάδα μειονότητα, άρα μη Έλληνες το γένος, όπως το έγραψε και πανεπιστημιακός από τα Γιάννενα, ότι δηλ. ήρθαν από αλλού, εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, εντάχθηκαν στην κοινωνία και απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα με τους Έλληνες! Χωρίς βέβαια να εξηγήσει κι από πού ήρθαν! Γιατί είναι γνωστό ότι μία ξένη προπαγάνδα για να ριζώσει σ’ έναν τόπο πρέπει να βρει ντόπιους να την υπηρετήσουν! Και στον Aσπροπόταμο, όπως και βορειότερα στην Δυτική Μακεδονία αυτή έχει δημιουργήσει ήδη τους πυρήνες της με κάποιους να δηλώνουν ότι είναι Βλάχοι, χωρίς να μπορούν να εξηγήσουν και την καταγωγή τους! Και κάποιοι να δηλώνουν μόνο Έλληνες Πολίτες με έωλα επιχειρήματα και όχι Έλληνες βλαχόφωνοι!
Και μου δημιουργήθηκε αυτόματα το εύλογο ερώτημα: Υπάρχει ξεχωριστός «βλάχικος πολιτισμός» στην Ελλάδα; Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά του και κυρίως ποιά είναι τα γραπτά μνημεία που αυτός έχει αφήσει ως δείγμα ότι κάποτε υπήρξε και καταστράφηκε;
Ένας Πολιτισμός πρέπει να έχει καταρχήν διαχρονικότητα, ποιότητα, βάθος, θεμέλια, μέγεθος, μνημεία κάθε είδους και πάρα πολλά στοιχεία που να τον απαρτίζουν ώστε να χαρακτηριστεί ως πολιτισμός ιστορικά! Όπως π.χ. ο Μινωϊκός, ο Μυκηναϊκός, ο Βυζαντινός! Να χαρακτηρίσει μία ολόκληρη εποχή και να αφήσει την σφραγίδα του στον τόπο! Και μην ξεχνάμε ότι εδώ και χιλιάδες χρόνια, ξεκινώντας από τη Μινωϊκή, περνώντας στη Μυκηναϊκή Ελλάδα, συνεχίζοντας κυρίως στην Κλασική Ελλάδα, επηρεάζοντας παράλληλα τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την διάδοχό της, τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, όλοι αυτοί αποτελούν την εξέλιξη του μοναδικού Ελληνικού Πολιτισμού!
Ο αποκαλούμενος με ελαφρότητα «βλάχικος πολιτισμός» τί ακριβώς έχει από όλα αυτά; Τίποτα απολύτως, διότι τα υφαντά και κεντήματα που δημιούργησαν οι γυναίκες, τα δημοτικά τραγούδια των κατοίκων μιας περιοχής ανήκουν στα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα ενός τόπου, τα οποία δημιουργούνται από τις τοπικές συνθήκες διαβίωσης!
Το διαφορετικό γλωσσικό ιδίωμα, τα βλάχικα/αρμάνικα, συνδυασμός ελληνικών και λατινικών λέξεων εξηγείται από τις ιδιαίτερες Ιστορικές συνθήκες που επικράτησαν στην περιοχή αυτή και διατηρήθηκαν, γιατί κατά την Τουρκοκρατία εξυπηρετούσαν βασικά στις συναλλαγές και στο εμπόριο με την Κεντρική Ευρώπη!
Όλα αυτά τα στοιχεία αποτελούν τα ήθη και έθιμα του τόπου, δηλαδή είναι ένα από τα υποσύνολα του σύγχρονου Ελληνικού Πολιτισμού! Τα ήθη και έθιμα της Κρήτης π.χ. είναι ένα άλλο υποσύνολο του Ελληνικού και όχι χωριστός Κρητικός πολιτισμός! Δεν υπάρχει πελοποννησιακός πολιτισμός, υπάρχουν τοπικά ήθη και έθιμα που είναι ένα ακόμη υποσύνολο του Ελληνικού! Γιατί λοιπόν αποφεύγουν να ομιλούν για τον Ελληνικό Πολιτισμό;
Και η κ. Σμιξιώτη αυτοαναιρέθηκε στα λεγόμενά της όταν εκθείασε – και πολύ σωστά το έπραξε – τα καλλιτεχνήματα που έκαναν οι Κρανιώτισσες την περίοδο 1870-1950 και τα παρουσίασαν στο Ημερολόγιό τους με θέματα από την Ελληνική Μυθολογία την οποία γνώριζαν για να κεντούν! Πώς θα το έκαμναν, αν δεν είχαν μητρική γλώσσα τα ελληνικά όπως είπε; Πώς θα γινόταν αυτό σε ένα μικρό απομονωμένο χωριό του Ασπροποτάμου;
Οι Κρανιώτες π.χ. μήπως είχαν σχολεία «βλάχικης γλώσσας» 70 χρόνια πριν; Από ότι γνωρίζω όχι!
Παραδέχεται – ευτυχώς – η κ. Σμιξιώτη ότι ακόμη και με τα διπλανά χωριά υπάρχουν διαφορές στα ήθη, έθιμα και στα βλάχικα που ομιλούνται! Και αυτό είναι αλήθεια.
Τα βλάχικα δεν είναι μητρική γλώσσα κανενός λαού, ούτε πολύ περισσότερο έθνους! Είναι το δεύτερο ενδοκοινοτικό και ενδοοικογενειακό γλωσσικό ιδίωμα που μιλούν οι αυτόχθονες πληθυσμοί της οροσειράς της Πίνδου και της Δυτικής Μακεδονίας το οποίο προέκυψε μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση, παράλληλα με την διαχρονική και μόνιμη χρήση της ελληνικής γλώσσας.
Η μητρική γλώσσα λοιπόν των βλαχόφωνων Ελλήνων είναι τα ελληνικά και μόνο, τα οποία, όπως όλες οι γλώσσες, έχουν διαλέκτους και ιδιώματα!
Τί είναι λοιπόν αυτά τα «βλάχικα» (στον πληθυντικό είναι πιο σωστό και όχι «βλάχικη γλώσσα»);
Τα βλάχικα, τα οποία δεν είναι διάλεκτος της ελληνικής ούτε και της ρουμανικής (όπως διατείνεται η Ρουμανία για δικούς της λόγους), είναι απλά «ένα σύνολο προφορικών ιδιωμάτων διαφορετικών ανά περιοχή, τα οποία δημιουργήθηκαν από τις συνθήκες που επικράτησαν στην Πίνδο μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση και χρησιμοποιήθηκαν για την συνεννόηση στις συναλλαγές, εμπορικές ή στρατιωτικές των κατοίκων με τον Κατακτητή.»! Ένα μείγμα δηλ. ελληνικών στην πλειοψηφία και λατινικών λέξεων! Και αυτό δεν είναι προσωπικό συμπέρασμα, αλλά το συμπέρασμα που έβγαλαν ειδικοί επιστήμονες στο Διεθνές Συνέδριο που διοργάνωσε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων στην Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με το Α.Π.Θ. το 2022 για να δώσει λύση στο γλωσσικό ζήτημα και που ως φαίνεται οι δύο συνομιλήτριες το αγνοούν!
Και είναι περίεργο αυτό, διότι τότε Πρύτανης του Α.Π.Θ. ήταν ο Κρανιώτης, κ. Νίκος Παπαϊωάννου και η Κρανιώτισσα, κ. Σμιξιώτη, τουλάχιστον θα πρέπει να το έχει ακούσει!
Τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουμε μία έξαρση του λεγόμενου «Βλάχικου Ζητήματος». Οι βλαχόφωνοι της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι αποδεδειγμένα ελληνικής καταγωγής, διότι είναι γνωστό ότι η διαφορετική γλώσσα δεν αποτελεί ένδειξη διαφορετικής καταγωγής. Πρέπει μάλιστα να συντρέχουν κι άλλοι λόγοι για να χαρακτηριστεί μία πληθυσμιακή ομάδα ως ξεχωριστό έθνος ή και μειονότητα! Αυτά είναι γνωστά και δεν χρειάζεται να τα αναλύσω.
Διακεκριμένοι επιστήμονες, ιστορικοί και γλωσσολόγοι έχουν αποδείξει τα αίτια της λατινοφωνίας πληθυσμών κυρίως της Πίνδου, αλλά, είναι επίσης ιστορικά αποδεδειγμένο ότι αυτοί οι πληθυσμοί μιλούσαν και έγραφαν αδιάλειπτα την ελληνική γλώσσα και προφορικά τα αποκαλούμενα βλάχικα. Το ότι κάποιες ηλικιωμένες γυναίκες μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς βρέθηκαν να μη μιλούν ελληνικά είναι φυσικό, γιατί τα κορίτσια δεν τα έστελναν να μάθουν γράμματα ∙ και στο χωριό μου είχαμε τέτοιο παράδειγμα, αλλά – περίεργο πράγμα – μπορούσαν να τραγουδούν τραγούδια με ελληνικό στίχο!
Να διαβεβαιώσω την κ. Νανάκη ότι δεν υπάρχει κανένας σύγχρονος … συναγερμός για την διάσωση των βλάχικων στοιχείων παράδοσης, ούτε και της αποκαλούμενης «βλάχικης γλώσσας»! Θα το γνώριζε αν, σαν Βλάχα στην καταγωγή όπως δήλωσε, παρακολουθούσε τόσα χρόνια τις δραστηριότητες της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων (Π.Ο.Π.Σ.Β.) και κυρίως της Παγκόσμιας Βλάχικης Αμφικτιονίας, η οποία δρα κυρίως στο εξωτερικό όπου υπάρχουν βλαχόφωνοι!
Συμβουλεύω την κ. Νανάκη ως καλή Δημοσιογράφο, αλλά και την κ. Σμιξιώτη ως Πρόεδρο Πολιτιστικού Συλλόγου να ανατρέξουν την ιστοσελίδα της Π.Ο.Π.Σ.Β. στο παρακάτω λινκ https://vlachs-popsv.gr/ και έχουν να ανακαλύψουν πολλά! Επίσης να ενημερωθούν για την καταγραφή των βλάχικων ιδιωμάτων που έχει ήδη ξεκινήσει η ΠΟΠΣΒ με ελληνικό αλφάβητο και έχει καταθέσει τα αποτελέσματα στο αρμόδιο τμήμα του Α.Π.Θ.! Αυτό βέβαια δεν αρέσει στους οπαδούς της Προπαγάνδας, διότι χαλάει τα σχέδια ενός επαναβλαχισμού στην ΝΑ Ευρώπη με ενιαία γλώσσα, άρα πρώτο βήμα για αναγνώριση γλωσσικής μειονότητας!
Το επιχείρημα ότι σαν λατινογενές ιδίωμα τα βλάχικα πρέπει να γραφτούν με λατινικό αλφάβητο είναι τουλάχιστον αστείο αν όχι ύποπτο: και έχουμε ένα τρανό παράδειγμα για αυτό! Τα Γκρίκο είναι η γλώσσα των Ελλήνων στην καταγωγή κατοίκων της Κάτω Ιταλίας, αναγνωρισμένα επίσημα ως διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας! Όμως, οι ομιλούντες τα Γκρίκο, Έλληνες στην καταγωγή, αλλά Ιταλοί στην συνείδηση, αποφάσισαν να τα εγγραμματίσουν με το ιταλικό αλφάβητο από σεβασμό στην χώρα που ζουν, παρόλο που οι μελέτες των Γκρίκο από Έλληνες επιστήμονες έχουν γίνει – πολύ σωστά – με το ελληνικό αλφάβητο! Όπως και οι σοβαροί Έλληνες επιστήμονες, σαν τον Αχιλλέα Λαζάρου και τον Αντώνη Μπουσμπούκη, μελέτησαν τα βλάχικα – πολύ σωστά – επιστημονικά με το λατινικό αλφάβητο, δεν συνέστησαν, όμως, ΠΟΤΕ εγγραμματισμό με κανένα αλφάβητο!
Τέλος να αναφέρω ακόμα το εξής: όλα όσα έχει πετύχει η Π.Ο.Π.Σ.Β μέχρι σήμερα και με την δράση της Αμφικτιονίας είναι το «κόκκινο πανί» για τους αποκαλούμενους Μακεδοναρμάνους και το Κονσίλιό τους, και αυτό γιατί, ενημερώνοντας σωστά και τεκμηριωμένα, καταπολεμά την ξένη προπαγάνδα και βασικά τα σχέδιά τους για αναγνώριση βλάχικης μειονότητας στην Ελλάδα.
Εκθείασε η κ. Νανάκη το Αποθετήριο της Μουσικής των Βλάχων και τον Σύλλογο της Βέροιας, που έχει φιλοξενήσει στην εκπομπή της, αλλά φαίνεται ότι αγνοεί κάτι σοβαρό το οποίο ανάγκασε ακόμα και τον γλωσσολόγο καθηγητή και Πρόεδρο της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων, κ. Κώστα Ντίνα, να διαμαρτυρηθεί στα ΜΚΔ! Μέσα στο Αποθετήριο είχαν εντάξει ως βλάχικο δημοτικό τραγούδι, χωρίς κανέναν σχολιασμό, την ΝΤΙΜΑΝΤΑΡΕΑ ΠΑΡΙΝΤΕΑΣΚΑ!
Αν δεν γνωρίζετε τί είναι αυτό σημειώστε ότι είναι ο Ύμνος των Λεγεωνάριων του Αλκιβιάδη Διαμάντη που προσπάθησαν να ιδρύσουν αυτόνομο Κράτος Βλάχων το 1941 στην Πίνδο με πρωτεύουσα την Σαμαρίνα! Και εξακολουθεί να είναι και σήμερα ο Ύμνος των Μακεδοναρμάνων, των σύγχρονων αυτονομιστών του Βλάχικου Ζητήματος!
Οπότε το σημαντικό ερώτημα που τίθεται είναι γιατί τόσο καιρό η κ. Νανάκη δεν τήρησε τον βασικό κανόνα της δεοντολογίας στην Δημοσιογραφία, τον αντίλογο που κατοχυρώνει την αμεροληψία ενός Δημοσιογράφου;
Επίσης ποιά είναι τα αντικειμενικά κριτήρια για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως θεωρεί η ίδια ότι είναι η διάσωση των βλάχικων με τα οποία επέλεξε τους συγκεκριμένους δύο Συλλόγους και δεν ζήτησε και την επίσημη άποψη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων η οποία ως Δευτεροβάθμιο όργανο εκφράζει την άποψη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Συλλόγων βλαχόφωνων της Ελλάδος, οι οποίοι εργάζονται συλλογικά και αποτελεσματικά για την ανάδειξη και διάσωση της ιδιαίτερης τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς των βλαχόφωνων Ελλήνων στα πλαίσια του Ελληνικού Πολιτισμού;
