Κώστας Γκούμας – Τάσος Μπαρμπούτης*
Η σημερινή μας παρέμβαση θα έπρεπε λογικά να αναφέρεται στην Παγκόσμια Ημέρα Νερού (στην οποία είναι αφιερωμένη η 22α Μαρτίου) και τα ισχυρά μηνύματα που εκπέμπονται από αυτήν σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Και αυτά όλα να τα συνδέσει με τις όποιες προσπάθειες καταβάλλονται στην δική μας χώρα για την βιώσιμη διαχείριση και προστασία του πολύτιμου αυτού φυσικού πόρου.
Να όμως που δυσάρεστες εξελίξεις, σε συνδυασμό με τις ορατές απειλές από την αναμενόμενη έντονη φετινή λειψυδρία, μας υποχρεώνουν να στραφούμε στα τρέχοντα σημαντικά ζητήματα.
Α. Προσφυγή στο ΣτΕ κατά του Σχεδίου Υδάτων
Η προσφυγή υποβλήθηκε από αυτοδιοικητικούς φορείς [1] και Επιμελητήρια της Αιτωλοακαρνανίας, σε συνεργασία με γνωστές «οικολογικές» (υποτίθεται) οργανώσεις.
Κεντρικός τους στόχος είναι να ακυρωθεί το ισχύον Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας) της σημερινής κυβέρνησης, στο οποίο, ως γνωστόν, περιλαμβάνονται πλέον και τα εγκαταλειμμένα έργα μεταφοράς νερού από την λεκάνη Αχελώου (250 hm3 νερού ετησίως, περίπου το 5% της συνολικής ετήσιας παροχής του ποταμού), μέσω του ημιτελούς φράγματος Συκιάς και της (ήδη διανοιγμένης) σήραγγας μεταφοράς προς Μουζάκι. Ουσιαστικά με την προσφυγή τους επιζητούν να μην ολοκληρωθούν τα έργα αυτά και κατ’ επέκταση να μην αξιοποιηθούν αποθέματά τους, ούτε για την ενίσχυση του υδατικού δυναμικού της λεκάνης Πηνειού, ούτε για την παραγωγή ΥΗ ενέργειας.
Και επειδή κάποιοι δικαίως θα αναρωτηθούν σε τι άραγε βλάπτει κάτι τέτοιο την Αιτωλοακαρνανία, διευκρινίζουμε πως ο πραγματικός σκοπός παρόμοιων προσφυγών, όπως δημόσια διακηρύσσουν, είναι να επιτύχουν «αντισταθμιστικά οφέλη» μέσω του «νομικού πολέμου» που εξαπολύουν [2], έστω και εάν ελάχιστα το επισημαίνουν αυτό τα ΜΜΕ.
Από την ανάγνωση και μόνο των αιτιάσεων της προσφυγής προκύπτει ότι τις οργανώσεις αυτές αφήνει παντελώς αδιάφορες το γεγονός πως τα νερά που θα μεταφερθούν από τον Άνω Αχελώο θα απαλλάξουν τους εξαντλημένους υπόγειους υδροφορείς της θεσσαλικής λεκάνης από τις καταστροφικές υπεραντλήσεις υπόγειων υδάτων.
Ουδόλως επίσης νοιάζονται που χωρίς την μεταφορά θεωρείται βέβαιο πως θα επέλθει σημαντική μείωση των αρδευόμενων παραγωγικών εκτάσεων, κάτι που θα αποτελέσει ισχυρό πλήγμα στις προοπτικές μιας βιώσιμης, αποδοτικής και υψηλού εισοδήματος Γεωργίας στην Θεσσαλία.
Και φυσικά, παρά τις υποκριτικές τους διακηρύξεις για οικολογική ισορροπία και προστασία του περιβάλλοντος, ελάχιστα τους απασχολούν οι συνεχιζόμενες καταστροφικές επιπτώσεις στον «μπαζωμένο» Αχελώο στην περιοχή των έργων, οι απειλές ξηρασίας και ερημοποίησης των εδαφών στην περιοχή μας, και τέλος το γεγονός πως μόνο με την αξιοποίηση της κρίσιμης αυτής ποσότητας υδάτων από την λ. Αχελώου προσφέρεται δυνατότητα εξισορρόπησης του ελλειμματικού ισοζυγίου στο ΥΔ Θεσσαλίας.
Γι’ αυτούς πόλεμος για αντισταθμιστικά και ….. «γαία πυρί μειχθήτω»!
Ας σημειωθεί επίσης πως αποτελεί μνημειώδη ανευθυνότητα κάποιοι να κάνουν πως δεν γνωρίζουν ότι τα έργα αυτά, όχι μόνο προχώρησαν, αλλά βρίσκονται πλέον σε ποσοστά εκτέλεσης φυσικού αντικειμένου 65% στο φράγμα Συκιάς και 85% στην σήραγγα μεταφοράς προς Μουζάκι, κάτι που πρακτικά αποκλείει άλλη εναλλακτική λύση εκτός από την ολοκλήρωση και λειτουργία τους.
Β. Η πολιτική διάσταση, η στάση της κυβέρνησης και των κομμάτων
Δυστυχώς παρόμοιες πρακτικές «νομικού πολέμου», με την ανοχή των κυβερνήσεων, που επανειλημμένα έχουν χρησιμοποιήσει στην υπόθεση Αχελώου, αρκετές φορές αποδείχθηκαν αποτελεσματικές και γι’ αυτό συνεχίζουν να τις χρησιμοποιούν.
Παράλληλα όμως με αυτές, δοκιμάζεται και η πραγματική πολιτική βούληση των κυβερνήσεων που φέρουν την ευθύνη εκπόνησης, έγκρισης και εφαρμογής των Σχεδίων, τα οποία τώρα καλούνται εκ των πραγμάτων να υπερασπιστούν.
Άσχετα πάντως εάν και κατά πόσο θα τα υπερασπιστούν στην πράξη, στην ουσία πρόκειται για πολιτικό ζήτημα που υπερβαίνει μια συνηθισμένη δικαστική διαμάχη και κακώς κάποιοι το προσπερνούν αδιάφορα με τόση ευκολία.
Εκτός όμως από τα παραπάνω, ανακύπτουν ερωτήματα και για τις δημοκρατικές διαδικασίες με τις οποίες λαμβάνονται μείζονος σημασίας αποφάσεις που αφορούν (και) στην εφαρμογή Ευρωπαϊκών Οδηγιών. Το δίδαγμα από αυτή την προσφυγή είναι πως όταν κανείς δεν καταφέρνει να «περάσουν» οι απόψεις του με τις προβλεπόμενες από την Οδηγία διαδικασίες (διαβούλευση επί πολλούς μήνες, γνωμοδοτήσεις Περιφερειών και Δήμων, απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου), τότε τις παρακάμπτει και προσπαθεί, είτε να ακυρωθούν οι αποφάσεις, είτε να «εκβιάσει» για αντισταθμιστικά οφέλη. Και βεβαίως χρησιμοποιούν το ΣτΕ σαν «εργαλείο» επίτευξης των επιδιώξεών τους, έστω και εάν σε κάποιες περιπτώσεις αυτές είναι ποταπές και μη συμβατές με την πολιτική ηθική και δεοντολογία.
Και να σκεφθεί κανείς πως αυτή η παρεμπόδιση εφαρμογής δημοκρατικά ειλημμένων αποφάσεων, προέρχεται από «υπεύθυνους» (υποτίθεται) αυτοδιοικητικούς παράγοντες στην γειτονική Αιτωλοακαρνανία. [Σημ. : στις συμπράττουσες γνωστές οικολογικές οργανώσεις δεν αναφερόμαστε, δεδομένου πως ούτως η άλλως, δεν διακρίνονται ιδιαίτερα για την κοινωνική τους υπευθυνότητα].
Ουσιαστικά, μέσω της συντονισμένης επίθεσης κατά των Σχεδίων αποκαλύπτεται πόσο ρηχό και υποκριτικό είναι το ενδιαφέρον της κυβέρνησης για μια βιώσιμη διαχείριση των υδάτων στην Θεσσαλία.
Με την απραξία και την ουδέτερη στάση που τηρεί η κυβέρνηση απέναντι στην προσφυγή, το εγκεκριμένο Σχέδιο τίθεται πλέον σε ισχυρή αμφισβήτηση και εισέρχεται σε μία φάση αβεβαιότητας, με ότι αυτό συνεπάγεται για την Θεσσαλία.
Το βέβαιον είναι πως όλα αυτά συνιστούν εντέλει ένα σοβαρό πολιτικό ζήτημα.
Για την Θεσσαλία όμως δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια στασιμότητας και απραξίας και μάλιστα σε τέτοιου είδους τεχνάσματα και…. «πολέμους». Μέσα από την δική μας οργανωμένη και μαζική αντίδραση οφείλουμε να σταθούμε απέναντι σε μία κατάσταση όπου κάποιοι εκμεταλλεύονται τις δραματικές συνθήκες σε μια γειτονική περιοχή για να διεκδικήσουν….«αντισταθμιστικά οφέλη» !
Επιβάλλεται λοιπόν να υπάρξουν άμεσα καθαρές θέσεις από το σύνολο του πολιτικού συστήματος για την τύχη και την πορεία τους.
Τέλος, με τις εξελίξεις αυτές η Θεσσαλία πρέπει με ακόμη πιο δυνατή φωνή να αντιπαραθέσει το αυτονόητο δικαίωμα να γνωρίζει με βεβαιότητα ποιές ποσότητες υδάτων είναι διαθέσιμες για το σύνολο των χρήσεων νερού στην περιοχή της και ποια αποθέματα νερού θα διαθέτει στον «πόλεμο» κατά της λειψυδρίας και αποκατάστασης των πληγωμένων οικοσυστημάτων της. Και στο θέμα αυτό η κυβέρνηση, που έχει την ευθύνη να προστατέψει τις αποφάσεις της, καλείται να δώσει απαντήσεις και τις ανάλογες εγγυήσεις.
Γ. Τα «εν οίκω»….
Στην κατεύθυνση υπεράσπισης των θέσεων της Θεσσαλίας στο ΣτΕ αλλά και γενικότερα για την εφαρμογή του ΣΔΛΑΠ και υλοποίησης των έργων που περιέχονται σε αυτά, η Περιφέρεια ανέλαβε έγκαιρα πρωτοβουλίες, όπως την πλατιά σύσκεψη στα τέλη του 2024, την σταθερή και δημόσια απόρριψη των πιέσεων «οικολογικών» οργανώσεων που απαιτούσαν από τον Περιφερειάρχη να συνταχθεί στο πλευρό τους (!!) στην προσφυγή κατά του ΣΔΛΑΠ, αλλά και την οργάνωση νομικής παρέμβασης στο ΣτΕ κλπ.
Σοβαρό είναι και το «έλλειμμα» της στήριξης από τα κόμματα που για διαφόρους λόγους αποστασιοποιούνται από την κοινή αυτή προσπάθεια. Συγκεκριμένα παρατηρούμε πως κανένα κόμμα (κεντρικά η τοπικά) δεν τοποθετήθηκε στις πρόσφατες αυτές εξελίξεις, λες και πρόκειται για ένα τυπικό και αδιάφορο ζήτημα.
Εάν εξαιρέσουμε το κυβερνών κόμμα που για ευνόητους λόγους δεν παρεμβαίνει στις εξελίξεις, πιστεύουμε πως και για κάποια από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα η επιλογή της σιωπής είναι συνειδητή, δεδομένου πως χρόνια τώρα ταλανίζονται από ανούσιες εσωτερικές διαμάχες με τα «υπέρ η κατά» των έργων Αχελώου.
Με τον τρόπο αυτό, προσφέρουν το απαραίτητο «άλλοθι» στην σημερινή κυβέρνηση για να σιωπά και να μην εκδηλώνει αντίδραση κατά της προσφυγής, παρότι τα προσβαλλόμενα Σχέδια φέρουν την υπογραφή του ίδιου του κ. Μητσοτάκη !
Υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις κομμάτων που για ιδεολογικούς λόγους αποστασιοποιούνται από την κοινή δράση, είτε πρόκειται για πρωτοβουλίες της Περιφέρειας, είτε άλλων φορέων. Παρατηρούμε επίσης πως ούτε στην Αιτωλοακαρνανία ούτε στη Θεσσαλία τάσσονται απέναντι στις μεθοδεύσεις των «οικολόγων» και των τοπικιστών της Αιτωλοακαρνανίας, παρότι ενδεχόμενη επίτευξη των στόχων της προσφυγής βλάπτει ευθέως τους αγωνιζόμενους αγρότες των μπλόκων, αλλά και γενικότερα την οικονομία της Θεσσαλίας.
Όποια όμως και να είναι η στάση των κομμάτων, για τους φορείς και τους πολίτες είναι ώρα για συντονισμό και δράση.
Απαραίτητη η καθαρή τοποθέτηση όλων στα επίδικα ερωτήματα που η ζωή και οι εξελίξεις φέρνουν στην πρώτη γραμμή ενδιαφέροντος.
Όχι άλλη παθητική στάση μπροστά στην ακύρωση των Σχεδίων Υδάτων που η εφαρμογή τους θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις φυσικά, να φέρει την Θεσσαλία σε τροχιά υπέρβασης των εξαιρετικά δυσεπίλυτων προβλημάτων της.
Όχι υποτίμηση μπροστά στην απειλούμενη εγκατάλειψη των έργων Αχελώου.
Και στο τέλος της ημέρας, κανένα ιδεολογικού η περιβαλλοντικού χαρακτήρα επιχείρημα δεν θα δικαιολογήσει (και σε περίπτωση αποτυχίας δεν θα συγχωρήσει) εκείνους που θα επιλέξουν την αποστασιοποίηση από την κοινή προσπάθεια που αναπτύσσεται.
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
———————————————————————————————-[1] Σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου σχετικά με γνωμοδότηση σε νέα ενεργειακή επένδυση στην λίμνη Στράτου, ο Δήμαρχος Αγρινίου Γ. Παπαναστασίου δήλωσε πως «Ο Δήμος Αγρινίου… (θα) ξεκινήσει νομικό πόλεμο, όπως έγινε και με την περίπτωση της εκτροπής του Αχελώου…. Εν αντιθέσει λοιπόν με όσα δεν…. έγιναν όταν κατασκευάζονταν τα υδροηλεκτρικά έργα της ΔΕΗ στον Αχελώο, αυτή τη φορά η περιοχή προσδοκά τουλάχιστον σε αντισταθμιστικά» !!! (Δες «Συνείδηση της Αιτωλίας και Ακαρνανίας», 24/2/25). Τα σχόλια περιττεύουν.
[2] Ενδεικτική η πρόσφατη δήλωση του Περιφερειάρχη Δ. Στερεάς Ελλάδος κ. Φαρμάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στην «υδατική αφαίμαξη» που γίνεται στην Αιτωλοακαρνανία «με μηδενικά ανταποδοτικά οφέλη», με αποτέλεσμα (όπως ισχυρίζεται) «…να παραμένει ο πιο παραμελημένος νομός της Ελλάδας» (agrinionews.gr, 28/2/2022).
