Ποιοι έχουν ονομαστική γιορτή – Τα έθιμα της ημέρας
Η σημερινή μέρα, Κυριακή 17 Μαρτίου, πριν από την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι γνωστή και ως Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής.
Εορτάζουν οι Αλέξιος, Αλέξης, Αλέκος, Αλεξία, Αλέξα και Γερτρούδη.
Σήμερα, λοιπόν, ολοκληρώνεται το προπαρασκευαστικό στάδιο της περιόδου του Τριωδίου. Η ονομασία της ημέρας, όπως και ολόκληρης της εβδομάδας που έχει προηγηθεί, οφείλεται στη διατροφική πρακτική της κατανάλωσης αυγών και γαλακτοκομικών και αποφυγής από τους πιστούς της κατανάλωσης κρέατος, ώστε κατά τρόπο οικείο στην ανθρώπινη φύση να πραγματοποιείται ομαλά η μετάβαση στην περίοδο της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση της εξορίας των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, εξαιτίας της παρακοής τους στην εντολή του Θεού να μη γευτούν τον καρπό του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού. Ο λόγος της υπενθύμισης του τραγικού αυτού γεγονότος είναι προφανής, αφού οι πιστοί Χριστιανοί, κατά τη συγκεκριμένη ημέρα, βρίσκονται στη φάση της ελεύθερης και με αγάπη έκφρασης της υπακοής τους στην εντολή της νηστείας. Οι συνέπειες της ακράτειας και ανυπακοής των Πρωτοπλάστων είναι ακριβώς αυτό που επιδιώκουν να αποφύγουν οι πιστοί, με ταπείνωση κι αγάπη. Μέσα από την πνευματική πορεία, και μέσω της νηστείας και των άλλων πνευματικών αγώνων, στοχεύουν οι πιστοί στην επάνοδο στη μακαρία ζωή της αγάπης και της γαλήνης μέσα στη χάρη του Θεού.
Στις Εκκλησίες διαβάζεται, κατά την πρωινή Θεία Λειτουργία, η περικοπή του Ευαγγελίου του Ματθαίου (κεφ. στ’, 14-21), που αναφέρεται στην αξία της συγχώρεσης και της νηστείας. Αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρας ψάλλεται ο κατανυκτικός εσπερινός της συγγνώμης, κατά τον οποίο ιερείς και πιστοί αλληλοασπάζονται, ζητώντας συγχώρεση ο ένας από τον άλλο, ενόψει της επερχόμενης Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Η Εκκλησία επιτρέπει στους πιστούς την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, αυγών, ψαριών και ελαιολάδου, απαγορεύει όμως την κρεοφαγία. Από τα κύρια παραδοσιακά φαγητά του τραπεζιού είναι τα μακαρόνια, που συσχετίζονται από τους λαογράφους με τη λατρεία των ψυχών κατά την περίοδο αυτή. Όπως παρατηρεί ο Φαίδων Κουκουλές, αρχικά η λέξη «μακαρώνια» σήμαινε τροπάρια μακαριστικά, αναπαύσιμους μακαρισμούς στις κηδείες ή στα περίδειπνα, στα οποία προσφέρονταν κυρίως ζυμαρικά.
Στα περισσότερα μέρη το δείπνο της Τυρινής τελειώνει με αυγό και σχετικούς αστεϊσμούς, αλλά και μαντικές παρατηρήσεις. Με αβγό κλείνομε το στόμα μας για τη Σαρακοστή και τη Λαμπρή πάλι με αβγό το ξανανοίγουμε», παρατηρεί ο Κουκουλές.
Με το δείπνο της Κυριακής της Τυρινής κλείνει ένας γαστρονομικός κύκλος, που σχετίζεται με τη χριστιανική θρησκεία και από την επομένη, Καθαρά Δευτέρα, αρχίζει η σωματική και ψυχική προετοιμασία για το Πάσχα, με την αυστηρή νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Την Κυριακή της Τυροφάγου κορυφώνονται οι καρναβαλικές εκδηλώσεις και αναβιώνουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε όλη την Ελλάδα. Οι μύθοι και οι θρύλοι της χώρας μας έρχονται στο προσκήνιο και μέσα από τις μεταμφιέσεις, το χορό, το γλέντι και το τραγούδι. Στο επίκεντρο των εορταστικών εκδηλώσεων η Πάτρα, με το ονομαστό καρναβάλι της, αλλά και η Ξάνθη και το Ρέθυμνο με τα δικά τους ξεχωριστά καρναβάλια, που κερδίζουν συνεχώς σε δημοφιλία και αναγνώριση.
Τα έθιμα της ημέρας
Από τα ανά την Ελλάδα έθιμα της ημέρας ξεχωρίζουν:
Οι «Φανοί» της Κοζάνης.
Οι «Μπουμπούνες» της Καστοριάς.
Η Τζαμάλα στα Γιάννινα.
Ο «Μπέης» του Έβρου.
Ο χορός της «γκαμήλας» και η παρέλαση των αρμάτων στη Λαμία.
Το Γαϊτανάκι της Λιβαδειάς.
Το «κοντοσούβλι γίγας» στην Αμφίκλεια.
Το στοιχειό της Χάρμαινας στην Άμφισσα.
Ο «γέρος» και η «κοπέλλα» στη Σκύρο.
Ο Βενετσιάνικος Γάμος στο Τζάντε.
Ο Γενιτσαρίστικος Χορός στα Λεχαινά.
Οι Κουμουζέλες σε Κω, Λέρο και Σύμη
Ο Καδής στους Σπαθαραίους Σάμου. Πρόκειται για σατιρικό δρώμενο που πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στους Σπαθαραίους Σάμου. Έχει τον χαρακτήρα σατιρικής παρωδίας δίκης, με δικαστή τον Τούρκο Καδή, ο οποίος στο τέλος της γιορτής κρεμιέται από τους επαναστατημένους Έλληνες. Ανάμεσα στις σατιρικές δίκες παρουσιάζονται αποκριάτικα θεατρικά δρώμενα εμπνευσμένα από την επικαιρότητα, τα οποία έχουν επιμεληθεί τα μέλη του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου που διοργανώνει το δρώμενο.
