Στην ευλογημένη αυτή λωρίδα γης η πίστη στο Θεό και στην ορθόδοξη παράδοση πρόσφεραν τρείς μεγίστους ιεράρχας, τον Μ. Βασίλειο, τον Ιω. Χρυσόστομο, Γρηγ. Θεολόγο, μεγάλους αγίους, τον αγ. Νικόλα (Μύρα της Λυκίας), άγιο Γρηγόριο Νύσσης, αγ. Ιωάννη Ρώσο, άγιο Αρσένη τον Καπαδόκη, τον άγιο Πολύκαρπος και πλείστους άλλους.
Προέβαλε μέσα από Οικουμενικές Συνόδους τα θέσφατα της πίστεώς μας, για να οδηγούν στην ορθή πίστη, με κυριότερη Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας.
Αλλά, και σ’ αυτά τα νεότερα χρόνια μάρτυρες και ομολογητές της πίστης μας αναδείχθηκαν πολλοί, όπως ο Αμβρόσιος, επίσκοπος Μοσχονησίων, ο Γρηγόριος επίσκοπος Κυδωνίων, ο Ευθύμιος επίσκοπος Ικονίου και πλήθος άλλοι. Η ιστορία, όμως, ποτέ δεν θα ξεχάσει το οδυνηρότατο μαρτύριο του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Μάιος του ’22 όταν έλαβε στα χέρια του το τηλεγράφημα του Βενιζέλου, το οποίο ανήγγειλε την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στην Πόλη.
Αύγουστος του ’22 ήτανε όταν φτάνουν στην Σμύρνη οι οργισμένοι Τσέτες Τούρκοι του Κεμάλ, που σφάζουν, καίνε, βιάζουν μπροστά στα απαθή βλέμματα των Συμμάχων. Ο Γάλλος πρόξενος του προτείνει να εγκαταλείψει τη Σμύρνη για να σωθεί. Τότε απαντά τα εξής λόγια: «Ευρίσκομαι εν των μέσω των πιστών μου κι εδώ οφείλω να παραμείνω». Σφαγιάζεται με φρικτό τρόπο από τον τουρκικό όχλο στον οποίο αλύπητα τον παρέδωσε ο Τούρκος διοικητής Νουρεντίν Μπέης, αφήνοντας ένα ανεξίτηλο παράδειγμα φωτεινού ιερομάρτυρος στην Νεότερη Ιστορία.
Ερώτηση: Και στην Ελλάδα, γιαγιά, τι έγινε; Κανείς δεν ανέλαβε τις ευθύνες της καταστροφής.
Απάντηση:Στην Ελλάδα προβαίνουν στη σύσταση στρατοδικείων και καταδικάζουν τους υπεύθυνους κατά τη άποψη των στρατιωτικών, της Μ. Α. καταστροφής. Γίνεται η γνωστή δίκη των έξι, λες και μόνο αυτοί έφταιγαν, κι όχι τα μεγάλα συμφέροντα, οι εγωισμοί και η βρώμικη διπλωματία. Η απόφαση είναι καταδίκη έξι στρατηγών εις θάνατον: Πρωτοπαπαδάκης, Γούναρης, Στράτος, Μπαλτατζή, Θεοτόκης, Χατζηανέστης. Η εκτέλεση έγινε την ίδια μέρα και προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Από μαρτυρίες σημαντικών ανθρώπων της εποχής ακούμε την άποψη ότι οι έξι στρατηγοί «δεν διέπραξαν συνειδητήν προδοσίαν, αλλά μάλλον υπήρξαν μοιραία και αναγκαία θύματα εις τον βωμόν της πατρίδος κατά τας κρισίμους εκείνας στιγμάς».
Κι έπειτα ακολούθησε η προσφυγιά Η συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923):
α) ορίζει τον ποταμό Έβρο ως φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας
β) παραχωρούνται τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος στην Τουρκία και
γ) αποφασίζεται η ανταλλαγή πληθυσμών. 1.5 εκατομμύρια Έλληνες ξεριζώνονται από τις πατρογονικές τους εστίες κι αφήνουν πίσω τους τα πάντα.
Οι πρόσφυγες της Μ. Ασίας σκορπίζονται στα νησιά και στην Ηπειρωτική Ελλάδα και διαβιώνοντας μέσα σε άθλιες συνθήκες, χάνουν τα πάντα τον τόπο τους, τους ανθρώπους τους που άφησαν πίσω, σκοτωμένους, αγνοούμενους ή τραυματισμένους αλλά και τις περιουσίες τους για τις οποίες δεν έλαβαν ποτέ καμιά αποζημίωση.
Διαπιστώσαμε όλοι πόσο πονεμένη είναι η ιστορία της Ρωμιοσύνης μας. Να γιατί εμείς οι Ρωμιοί αγκαλιάζουμε τους κάθε λογής μετανάστες και πρόσφυγες των πολέμων. Άραγε όμως ξέρουμε οι νεοέλληνες τι σημαίνει Ρωμιοσύνη; Η μνήμη μας δεν πρέπει να σβήσει για τις αλησμόνητες πατρίδες μας. Στους δύσκολους καιρούς αποπροσανατολισμού που ζούμε τέτοιες εκδηλώσεις σαν την σημερινή μας βοηθούν να μην ξεχνούμε τις ρίζες μας και την ιστορία μας οι οποίες συχνά ακόμη και μέσα στα σχολεία μας παραποιούνται και πολλά γεγονότα παραγράφονται για ανούσιες πολιτικές και άλλες σκοπιμότητες.
Μήπως όμως η ιστορία επαναλαμβάνεται; Μήπως και σήμερα το κακό χαρακτηριστικό της φυλής μας, η εθνική διχόνοια, ακόμη κυριαρχεί για κομματικούς και άλλους λόγους στις καρδιές μας γι' αυτό μας σέρνουν οι Ευρωπαίοι αριστερά και δεξιά; Μήπως οι «φίλοι» μας Ευρωπαίοι μας προδώσουν για μια ακόμη φορά όπως και τότε; ''Πιαστήκαμε στο δόκανο αδέλφια πατριώτες μου, μας θάμπωσαν πορφύρες κορώνες και φλουριά, μας δέσαν χεροπόδαρα σκοτίσανε τα μάτια μας, και τώρα παραμύθια θα λένε στα παιδιά.'' (Κ. Γεωργουσόπουλος).
Υπάρχουν και πνευματικές αιτίες που χάθηκε η Σμύρνη μας. Μου έλεγε κάποτε όταν συνάντησα τον Άγιο Παΐσιος πως και σ' αυτήν την περίπτωση, όπως γίνεται πάντοτε, λειτούργησε ο πνευματικός νόμος. Πολλοί από τους στρατιώτες μας στην Μικρά Ασία βλαστημούσαν, άλλοι πάλι δεν σεβάστηκαν τους ντόπιους πληθυσμούς. Στην πόλη της Σμύρνης είχε εισχωρήσει ο Δυτικός κοσμικός τρόπος ζωής.
Ρωμιοσύνη πάνω απ' όλα είναι ο Ορθόδοξος τρόπος ζωής που αγιάζει τον άνθρωπο μέσα στην λατρεία της Εκκλησίας μας. Ρωμιός και Ρωμιοσύνη: «Δεν είναι παρά τα νέα ονόματα του Έλληνος και του Ελληνισμού» (Κ. Παλαμάς), μετά το 323μ.Χ. όταν ο Άγιος Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα των Ρωμαίων στην Νέα Ρώμη και την ονόμασε Κωνσταντινούπολη.Οι δυτικοί μελετητές από τον 17ο αιώνα μας ονομάζουν Βυζαντινούς από το μικρό χωριό Βυζάντιο που υπήρχε έως τότε εκεί κοντά με διάθεση υποβιβασμού και αυτό δυστυχώς πέρασε και στα ελληνικά βιβλία ιστορίας.
Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες και καλοί μου φίλοι ας μην ξεχνούμε ότι εχθροί της Ρωμιοσύνης μας είναι: η λήθη και η αδιαφορία μας, η έλλειψη γνώσης και εκτίμησης του πολιτισμού μας, της γλώσσας και της ιστορίας μας, το αίσθημα κατωτερότητας που έχουμε έναντι του δυτικού πολιτισμού, η αδυναμία εκπαιδευτικού μας συστήματος να γαλουχεί τους νέους στην αρετή, οι ατελείωτες μικρές ή μεγάλες κομματικές διχόνοιες η θυσία του κοινού καλού στο βωμό της προσωπικής μας ιδιοτέλειας.
Όμως η Ρωμιοσύνη ποτέ δεν πεθαίνει γιατί και σήμερα γεννά Αγίους, όπως ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης, ο Άγιος Παΐσιος, ο Άγιος Πορφύριος και τόσοι άλλοι σύγχρονοι άγιοι. Ας τους μιμηθούμε και έτσι δεν θα έχουμε τίποτε να φοβηθούμε στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. ΑΜΗΝ.
π. Αθανάσιος Τύμπας, Αθηνά Μπαλατσούκα
(Κείμενα από την μουσικοθεατρική παράσταση ''η Σμύρνη μάνα καίγεται…'')
