Εβδομήντα χρόνια μετά το άνοιγμα των στρατοπέδων εξορίστων της Μακρονήσου (Φεβρουάριος 1947), περισσότεροι από 2.200 επισκέπτες, μεταξύ των οποίων πολλοί νέοι, βρεθήκαμε την Κυριακή 22 Οκτωβρίου, σε μια επίσκεψη – προσκύνημα τιμής και μνήμης στο μαρτυρικό νησί.
Η Μακρόνησος, ένα ακατοίκητο νησί, θα κατοικηθεί μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη λήξη των Δεκεμβριανών αποκλειστικά από εξόριστους αριστερούς και προοδευτικούς οπλίτες, ανώτερους και κατώτερους αξιωματικούς και πολίτες, για την ‘’εξυγίανση‘’ του στρατού και της κοινωνίας και για την ‘’αναμόρφωση’’ των οποίων θα εφαρμοσθεί ένα πρωτοφανές σχέδιο ψυχολογικού πολέμου και βασανισμού.
Εκεί οι άνθρωποι βασανίστηκαν για τις ιδέες τους, πολλοί έχασαν τη ζωή τους από τα βασανιστήρια και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και άλλοι απέκτησαν μόνιμη αναπηρία. Η φράση ‘’Κείνο το βράδυ σώπαιναν οι λύκοι γιατί ουρλιάζανε οι άνθρωποι’’ είναι αποκαλυπτική των βασανιστηρίων στην εξορία της Μακρονήσου (από το έργο του Μενέλαου Λουντέμη ‘’Οδός Αβύσσου αριθμός 0’’, 1962).
Η Μακρόνησος, που υποδέχθηκε τους 100.000 περίπου κρατούμενους στα δέκα χρόνια λειτουργίας των στρατοπέδων (μέχρι το κλείσιμό
τους το 1957), αποτελεί ένα σύγχρονο μνημείο ιστορικής μνήμης, απ’ αυτά που δεν πρέπει να ξεχνάμε. Εκείνες τις μέρες διχασμού, μέρες εξοριών και περιορισμένης δημοκρατίας, σκληρών βασανιστηρίων και καταρράκωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας δεν πρέπει να τις ξαναζήσει κανείς.
Την Κυριακή, η πορεία των χιλιάδων επισκεπτών μ’ ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι προς το μνημείο του Μακρονησιώτη δεσμώτη, η μετάβαση στο θέατρο όπου έγινε μια σύντομη ιστορική αναδρομή και ακούστηκαν τραγούδια για τη Μακρόνησο, η περιήγηση στο χώρο του στρατοπέδου που το μήκος του ήταν μεγαλύτερο των 6 χιλιομέτρων, δημιούργησαν κλίμα συγκίνησης αλλά και υπόσχεσης.
Από τον Μάϊο 1989, με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, η Μακρόνησος χαρακτηρίζεται ως ιστορικός τόπος και όλα τα κτήρια ως διατηρητέα μνημεία.
Στη διατήρηση της ιστορικότητάς τους συμβάλλουν οι παρεμβάσεις σε υποδομές και η αποκατάσταση ζημιών σε κτήρια, δραστηριότητες συμβατές με τον χαρακτήρα του χώρου, η διάδοση και προβολή των δοκιμασιών και θυσιών των απλών ανθρώπων για δημοκρατία και ελευθερία. Επίσης, η εφαρμογή του Διατάγματος (1995) ‘’περί χρήσεων γής’’ και ο έλεγχος των αυθαίρετων κατασκευών που ‘’ξεφύτρωσαν’’ εκεί όπου τα πέτρινα χρόνια υπήρχαν μόνον αντίσκηνα εξορίστων πολιτικών κρατουμένων.
Με την επιστροφή στο Λαύριο έγινε ολιγόλεπτη στάση στο Μνημείο της Μάνας -γυναίκας- αδελφής του Μακρονησιώτη Δεσμώτη που βρίσκεται κοντά στο λιμάνι, απέναντι από την Μακρόνησο.
Ακολούθησε μουσική εκδήλωση στο παλιό μηχανουργείο του Λαυρίου, συνδυασμένη με την έκθεση -παρουσίαση και προβολή αρχειακού υλικού από τη Μακρόνησο.
Θύμιος Σαλιάχης
Νικολέττα Σαλιάχη
