Στη χώρα μας με νόμο που ψηφίστηκε το 2006, νομιμοποιήθηκε η καύση των νεκρών, αλλά αποτεφρωτήριο επιτράπηκε να φτιαχτεί και να λειτουργήσει, μόλις τον Οκτώβριο του 2019.
Το θέμα της αποτέφρωσης έχει διχάσει την Ελληνική κοινωνία. Η εκκλησία από τη μεριά της αντιστέκεται σθεναρά και αρνείται κατηγορηματικά να διαβάσει τους θανόντες, που οδηγούνται από τους συγγενείς τους στα κρεματόρια για αποτέφρωση.
Ας κάνουμε όμως μια μικρή ιστορική αναδρομή και να εξετάσουμε πότε εμφανίζεται στον Ελλαδικό χώρο για πρώτη φορά η αποτέφρωση.
Όπως μας βεβαιώνουν οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί, ο Όμηρος κάνει αναφορά για την καύση των νεκρών ηρώων Ελλήνων του Τρωικού πολέμου. Σε πολλούς τύμβους της πρωτογεωμετρικής εποχής, αναφέρει ο Ανδρόνικος ότι συναντούν οι αρχαιολόγοι αμφορείς με στάχτες νεκρών. Τον 11ο π.Χ. αιώνα, γενικεύεται αυτό το έθιμο στον Ελλαδικό χώρο και μεταφέρεται από εποίκους και στη γειτονική Ιωνία.
Τον 8ο αιώνα π.Χ. συναντούν οι αρχαιολόγοι παράλληλα και την ταφή και την καύση των νεκρών, για να φτάσουμε στον 7ο αιώνα όπου υπερισχύει η καύση και να μπούμε στην περίοδο της κλασικής αρχαιότητας, δηλαδή τον 5ο αιώνα π.Χ. και να ξαναεμφανιστούν και οι δύο τρόποι, καύσης και ταφής. Το φαινόμενο της καύσης, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, εμφανιζόταν όταν επικρατούσε στην εκάστοτε εποχή η ανεξιθρησκεία.
Στη σύγχρονη εποχή, στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στη Γαλλία, επιτράπηκε η καύση των νεκρών με διάταγμα, από το 1789 με τη Γαλλική επανάσταση. Στη Βρετανία επιτρέπεται από τα τέλη του 1800, ενώ στη Γερμανία το 1934 και στην Ισπανία το 1945.
Στην Ελλάδα, αν και εφαρμόζεται καθυστερημένα η καύση των νεκρών, φαίνεται πως διχάζει την κοινωνία. Πολλοί είναι αυτοί που δεν δέχονται την καύση και κυρίως οι παλιότεροι, οι οποίοι θέλουν να τηρήσουν τα θρησκευτικά έθιμα, ενώ οι νεότερες γενιές το βλέπουν ως κάτι το σύγχρονο και μοντέρνο.
Απευθυνθήκαμε σε ένα από τα πιο μεγάλα και σοβαρά γραφεία τελετών των βορείων προαστίων, του κ. Τάκη Σιαπέρα στα Βριλήσσια, για να μας πει τη δική του άποψη για το θέμα και τις αντιδράσεις ένθεν κακείθεν.
Ρωτήσαμε να μάθουμε για ποιους λόγους θα διάλεγε κάποιος την καύση από την ταφή. Ο κ. Σιαπέρας μας είπε ότι οι λόγοι είναι,
- Οικονομικοί: Η καύση κοστίζει λιγότερα χρήματα από την ταφή. Ο συγγενής δεν θα πληρώσει στολισμούς, στεφάνια, εκκλησίες, κατασκευή τάφου. Πληρώνει μόνο 600 €, συν ΦΠΑ 24%, και φτάνει στα 744€ στο σύνολο. Επιβαρύνεται τον ιατροδικαστή για τη γνωμάτευση καθώς κι αν χρειαστεί να πληρώσει επιπλέον για την αφαίρεση μεταλλικών αντικειμένων που μπορεί να έχει πάνω του ο νεκρός, όπως βηματοδότη, γιατί μπορεί να εκραγεί κατά την καύση.
- Δεν μπαίνουν οι συγγενείς στη διαδικασία να κάνουν στα τρία χρόνια υποχρεωτική εκταφή του νεκρού, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται, όπως το να αντικρύσεις το δικό σου άνθρωπο στην καλύτερη περίπτωση, σκελετό και στη χειρότερη μισολιωμένο.
Τα αρνητικά αυτής της διαδικασίας, όπως μας είπε ο ιδιοκτήτης του γραφείου τελετών κ. Σιαπέρας, είναι ότι, δεν διαβάζουν το νεκρό οι ιερείς. Επίσης δεν έχει ο συγγενής τον τάφο του ανθρώπου του, ως σημείο αναφοράς, που είναι παρηγορητικό στοιχείο, έως ότου αμβλυνθεί ο πόνος του χαμού. Ο αμφορέας με τη στάχτη είναι ένα άχαρο πράγμα, όπως είναι ψυχρή και αποτρόπαια η διαδικασία της καύσης του νεκρού. Παίρνουν το φέρετρο από την εταιρεία και κλείνει για τους συγγενείς πίσω τους η πόρτα που οδηγεί στο φούρνο για την καύση. Η διαδικασία ολοκλήρωσης διαρκεί 2,5 ώρες και αναμένεις βουβός, βυθισμένος στον πόνο σου, να παραλάβεις τη στάχτη του νεκρού σου.
Επίσης, ένα σοβαρό ζήτημα που προκύπτει από την καύση, είναι ότι σε περίπτωση που υπάρχουν αμφιβολίες για τα αίτια θανάτου κάποιου προσώπου, δεν υπάρχει καμία περίπτωση επανεξέτασης του πτώματος, όπως έχει γίνει σε τόσες περιπτώσεις και έχει διαταχθεί με εισαγγελική παραγγελία εκταφή νεκρού και επανεξέταση από ιατροδικαστή. Οι στάχτες εξαφανίζουν κάθε ενοχοποιητικό στοιχείο.
Θεωρήσαμε πως η καύση των νεκρών θα ήταν εξυπηρετική και συμφέρουσα για τα γραφεία τελετών. Ο κ. Σιαπέρας, μας διέψευσε και μας ανέφερε τους λόγους περί του αντιθέτου. «Τα χρήματα που παίρνουμε ως γραφεία τελετών είπε, είναι συγκεκριμένα. Πληρωνόμαστε ένα φέρετρο και μια μεταφορά με τη νεκροφόρα.
Τα φέρετρα μάλιστα είναι χαμηλής ποιότητας και χωρίς λούστρο, όπως απαιτούν οι περιβαλλοντικοί κανόνες για την καύση, προκειμένου να μη ρυπαίνουν. Δεν υπάρχει στολισμός, ούτε στέφανα και αποκλείονται και όλα τα παρελκόμενα, μνημόσυνα εννιάμερα, τρίμηνα, εξάμηνα, χρόνος, αφού η εκκλησία δεν τους διαβάζει όσους πηγαίνουν στα αποτεφρωτήρια. Επίσης για να γίνει η καύση, διανύουμε 150 χιλιόμετρα πήγαινε – έλα, για να πάμε τη σωρό στη Ριτσώνα και να γυρίσουμε. Μένουμε και τέσσερις με πέντε ώρες μέχρι να ολοκληρώσουμε τις διαδικασίες για την καύση κι έτσι έχουμε χάσει ολόκληρη τη μέρα για ελάχιστο κέρδος».
Από τη μέρα που άρχισε η λειτουργία του αποτεφρωτηρίου, έχουν πραγματοποιηθεί, μέχρι την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο, περίπου 140 αποτεφρώσεις νεκρών. Το συγκεκριμένο συγκρότημα διαθέτει δυο φούρνους και λειτουργεί από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα. Η δυνατότητα του συγκροτήματος είναι ότι μπορεί να κάνει μόνο 10 αποτεφρώσεις την ημέρα. Στο μέλλον δεν ξέρουμε αν θα μπορέσει να αυξήσει τον αριθμό των αποτεφρώσεων. Αυτό σημαίνει πως δεν ξέρεις πότε θα πάρεις σειρά για αποτέφρωση. Κλείνεις ραντεβού και μπορεί να σε δεχθούν μετά από δυο ημέρες, τώρα που είναι λίγες οι αποτεφρώσεις. Μέχρι τότε, υποχρεούσαι να οδηγήσεις τη σωρό σε ψυγείο. Για να καταλάβει ο κόσμος τι εννοούμε. Η συνέντευξη έγινε Σάββατο πρωί και για την ερχόμενη Δευτέρα δεν υπήρχε ελεύθερη ώρα για να κλείσει κάποιος ραντεβού για αποτέφρωση. Έπρεπε να περιμένει μέχρι την Τρίτη.
Πάντως αυτό που πιστεύει ο κ. Σιαπέρας, είναι πως οι παλαιότεροι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία θα συνεχίσουν την παράδοση και θα κηδεύουν τους νεκρούς τους. Το θέμα θα προκύψει με τη νέα γενιά. Εκείνοι θα είναι που θα οδηγηθούν πιο εύκολα προς την καύση.
Τώρα το πώς θα αντιμετωπίσει η εκκλησία αυτή την πρόκληση, δεν το γνωρίζουμε.
Του Κρικόρ Τσακιτζιάν
