Η ιστορία τον ονόμασε μέγα και η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και ισαπόστολο (μαζί με την μητέρα του Ελένη). Τιμάται και από την Ορθόδοξη και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Πληθώρα ναών έχουν κτισθεί σε πόλεις και χωριά αφιερωμένοι στο όνομά του. Χιλιάδες άνθρωποι φέρουν το όνομά του. Εκατομμύρια χριστιανοί τον τιμούν σε όλο τον κόσμο.
Βέβαια υπάρχει και ο αντίλογος από εκείνους, οι οποίοι στέκονται περισσότερο (ή αποκλειστικά) στα λάθη του και κυρίως στη θανάτωση του γιου του Κρίσπου και της δεύτερης συζύγου του Φαύστας, γεγονότα αμφιλεγόμενα.
Ωστόσο, κανένας δεν αμφισβητεί ότι ο Μέγας και Άγιος Κωνσταντίνος υπήρξε μια τεράστια προσωπικότητα της παγκόσμιας κοσμικής και εκκλησιαστικής ιστορίας. Ήταν ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτορας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Πραγματοποίησε πληθώρα μεταρρυθμίσεων που ήταν εμφανώς επηρεασμένες από τη χριστιανική διδασκαλία και είχαν θετικό αντίκτυπο στον λαό του, ιδίως στους φτωχούς και αδυνάτους και στις γυναίκες.
Οι πάντες γνωρίζουν για το διάταγμα περί ανεξιθρησκίας που υπέγραψε με τον Λικίνιο το 313 μ.Χ. στα Μεδιόλανα (Μιλάνο). Αν αυτό σήμερα θεωρείται αυτονόητο, για την εποχή εκείνη ήταν ρηξικέλευθο και πρωτοποριακό.
Λίγοι όμως γνωρίζουν για άλλα μέτρα που πήρε και άλλαξαν τη μορφή της κοινωνίας. Κατήργησε την επονείδιστη και επώδυνη ποινή του σταυρικού θανάτου. Απαγόρευσε τους αγώνες των μονομάχων. Απαγόρευσε την εκ προθέσεως θανάτωση δούλων από τα αφεντικά τους. Απαγόρευσε το μαρκάρισμα των εγκληματιών στο πρόσωπο, παρά μονάχα στα πόδια, «επειδή το ανθρώπινο πρόσωπο διαμορφώθηκε όμοιο με του Θεού», όπως αναφέρεται στο σχετικό διάταγμα. Επίσης απαγόρευσε με νόμο την βρεφοκτονία, που είχε γίνει αποδεκτή από τους Ρωμαίους για τα προβληματικά παιδιά. Ενθάρρυνε την χειραφέτηση των σκλάβων.
Εκτός από αυτά, ο Κωνσταντίνος πήρε μέτρα και ενίσχυσε τον θεσμό της οικογένειας. Καταδίκασε τη μοιχεία, ανύψωσε τη θέση της μητέρας, προστάτεψε τα παιδιά από την κατάχρηση της πατρικής εξουσίας και τα κορίτσια από την απαγωγή.
Επίσης, ο Μέγας Κωνσταντίνος θέσπισε την αργία της Κυριακής (321 μ.Χ.), απαγόρευσε τη βλασφημία του ονόματος του Χριστού, καθιέρωσε αργία δύο εβδομάδων για το Πάσχα και κατήργησε οριστικά την θεοποίηση των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
Και αν ακόμη αγνοήσουμε όλα τα παραπάνω, τα κριτήρια της αγιότητάς του για την Εκκλησία μας, η θεοπτία, το όραμα του τιμίου σταυρού που είδε στον ουρανό και η μετά θάνατον θαυματουργία του, είναι πολύ ισχυρά.
Συγκάλεσε την Α΄ Οικουμένη Σύνοδο με σκοπό να αμβλύνει τις θρησκευτικές έριδες που προκάλεσε η αίρεση του Αρείου. Κατ’ αυτήν είχε την ευκαιρία να συναντηθεί και να θαυμάσει από κοντά ιεράρχες, όπως ο Νικόλαος, ο Σπυρίδων, ο Αχίλλιος και ο Αθανάσιος.
Τέλος, όταν κατάλαβε πως πλησιάζει το επίγειο τέλος του, ενώπιον μιας ομηγύρεως Επισκόπων εξομολογήθηκε τα αμαρτήματά του και έκλαψε, και μετά βαπτίσθηκε σε ηλικία περίπου 63 ετών. Δεν φόρεσε πια την αυτοκρατορική χλαμύδα, τα βασιλικά και λαμπρά ενδύματα, αλλά μόνο την λευκή στολή του βαπτίσματος και ομολόγησε, πως τώρα αισθάνεται όντως Αυτοκράτωρ. Κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων, του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, και αγνός και καθαρός, χαίρων και προσευχόμενος πορεύθηκε στην ουράνια Βασιλεία.
Κωνσταντίνος Δ. Ρίζος
