Μεγαλοπρεπής, επιβλητικός, περήφανος, αλπικός και ιστορικός ο Γράμμος, το τέταρτο βουνό της Ελλάδος σε ύψος μετά τον Όλυμπο, Σμόλικα, Βόρα. Εκτείνεται κατά μήκος των Ελληνοαλβανικών συνόρων από την περιοχή του νομού Καστοριάς έως και την Κόνιτσα του νομού Ιωαννίνων με δεκαδες κορυφές – το Περήφανο (2.444 μ.), η Μαύρη Πέτρα (2.431 μ.), η Κιάφα (2.395 μ.), η Επάνω Αρένα (2.196 μ.), ο Γκέσος (2.163 μ.) κ.α. – πάνω από 2000 μέτρα με ψηλότερη κορυφή την «Τσούκα Πέτσικ (2520 μ.)
Ο ορεινός του όγκος αποτελεί το βορειότερο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου. Σχηματίζεται από δυο κορυφογραμμές που συναντιούνται κάθετα μεταξύ τους. Η μία κορυφογραμμή οριοθετεί τα σύνορα με την Αλβανία και έχει κατεύθυνση με τις κορυφές Μαύρη Πέτρα (2.431 μ.), Γκόλιο (1.934 μ.), Κάμενικ (2.043 μ.). Η άλλη χωρίζει τον νομό Ιωαννίνων με το νομό Καστοριάς, έχει κατεύθυνση ανατολικά με τις κορυφές Περήφανο – Γκέσο – Επάνω Αρένα – Κάτω Αρένα (2.075 μ.).
Η πρώτη επίσκεψη της περιοχής έγινε το μακρινό 1986. Η προσέγγιση στα χωριά και την ευρύτερη περιοχή προϋπέθετε απίστευτη ταλαιπωρία και λεπτομερή σχεδιασμό μιας και η πρόσβαση ήταν δύσκολη λόγο της εγκατάληψης του οδικού δικτύου. Το χωριό Πεύκος ήταν τότε ο προορισμός μας. Το πανάρχαιο λεωφορείο της γραμμής τρίκλιζε και αγκομαχούσε στον στενό, πετρώδες και γεμάτο λακκούβες δημόσιο δρόμο από το Νεστόριο. Τα λιγοστά εγκατελλειμένα σπίτια ξεπροβάλουν από την ομίχλη του φθινοπώρου, Οκτώβριος μήνας. Ζωή υπάρχει στο μικρό παλαιό καφενέ με δυο τρεις ξεχασμένους παππούδες να ζεσταίνονται στην ξυλοσομπα. Ψηλοί, ξερακιανοί, ασπρομάλληδες μας καλωσορίζουν. Καφέδες τσίπουρα και η κουβέντα ανάβει.
«Μακελειό….Τέτοια ήταν η καταστροφή. Ώρες ώρες μύριζε ανθρώπινη σάρκα ο τόπος. Κάθε πέτρα τούτης της γης που σήμερα εσείς οι νεότεροι τη βρίσκετε όμορφη ποτίστηκε με το αίμα Ελλήνων αδελφών.»
«Δεν υπάρχει πια ειρήνη σε αυτό τον τόπο, μονάχα ψυχές ανθρώπινες που στοιχειώνουν τις κορυφές, τα δάση, τις ρεματιές και τα ποτάμια. Οι καλύτεροι Έλληνες χάθηκαν εκεί που σήμερα εσείς κάνετε τουρισμό». Παγώσαμε ακούγοντας τον. Ξέραμε για τον εμφύλιο και τις μάχες του Γράμμου. Νιώσαμε ενοχές για τις αλήθειες που είπε και για όλους όσους έρχονται σήμερα σε αυτά τα βασανισμένα χώματα χωρίς να ξέρουν…..
Εκείνος σκούπισε με τη ράχη της παλάμης του τα υγρά ζαρωμένα μάτια του, άνοιξε την πόρτα του καφενέ και χάθηκε στο σκοτεινό καλντερίμι.
Τα χρόνια πέρασαν, ο Σ.Π.ΟΡ.Τ. από την ίδρυση του έχει κάνει δεκάδες εκδρομές και αναβάσεις σε όλο το Γράμμο. Γνωρίζουμε άριστα την περιοχή, έχουμε ανέβει σε όλες τις κορυφές πολλές φορές και όλες της εποχές του χρόνου, όμως κάτι μας καλεί να ξαναβρεθούμε εκεί κάθε φορά που συζητάμε και διαμορφώνουμε το πρόγραμμα των αναβάσεων.
Η περιοχή του Γράμμου ήταν για δεκαετίες απαγορευμένη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 70, συνέπεια των γεγονότων του εμφυλίου πολέμου. Η πρόσβαση ήταν απαγορευμένη και θεωρούνταν στρατιωτική περιοχή, ο μαρασμός και η παρακμή ήταν εμφανείς. Η φύση όμως μεγαλούργησε, η χλωρίδα και πανίδα της περιοχής διασώθηκαν και σήμερα η περιοχή του Γράμμου θεωρείται από τις πιο καθαρές και παρθένες περιοχές της Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια η προσπάθεια ανάδειξης της περιοχής είναι εμφανής. Δρόμοι ασφαλτοστρωμένοι, ξενώνες, ταβέρνες κλπ.
Η επέλαση αυτή έχει φέρει όμως και άναρχη δόμηση, παράνομες υλοτομίες, λαθροθηρία και καταστροφή στα ενδημικά φυτά τα οποία αποτελούν πηγή εισοδήματος τόσο για τους αλβανούς εισβολείς όσο και για τους νεοέλληνες περιπλανώμενους φυσιολάτρες.
Η κτηνοτροφία, η αγιογραφία και η αργυροχρυσοχοΐα αποτέλεσε την κύρια πηγή πλούτου της περιοχής αρκετά νωρίτερα αλλά και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η περιοχή ανήκε στο πασαλίκι των Ιωαννίνων με τον μεγάλο βεζίρη Αλί πασά να διαφεντεύει την περιοχή. Οι θρύλοι και η παραδόσεις πολλές που σήμερα αποτυπώνονται στις ονομασίες της περιοχής.
Χιλιάδες γιδοπρόβατα έβοσκαν στα πλούσια και ορεινά λιβάδια, της Γράμμοστας δίνοντας μεγάλες ποσότητες μαλλιού και δερματος. Οι κοπτοραφτάδες έπαιρναν την πρώτη υλη και έφτιαχναν χοντρές μάλλινες κάπες, περιζήτητες εκείνη την εποχή για τους ναυτικούς της Αδριατικής και της μαύρης θάλασσας. Οι αργυροχρυσοχόοι και αγιογράφοι άφησαν περίφημα έργα. Τα τυροκομεία δούλευαν ακατάπαυστα παράγοντας μεγάλες ποσότητες τυροκομικών προϊόντων εφοδιάζοντας όλα τα Βαλκάνια αλλά και περιοχές της Ευρώπης.
Με το πέρασμα του χρόνου πολλά χωριά αφανίστηκαν και το μόνο τους αποτύπωμα υπάρχει στα λιγοστά ερείπια που συναντάμε στη διαδρομή για τη Γράμμοστα όπως και στους χάρτες των ελληνικών εκδόσεων.
Οι πόλεμοι ,οι μετανάστευση και το ρευστό περιβάλλον των Βαλκανίων διαμόρφωσαν πληθυσμιακά ,οικονομικά και κοινωνικά την περιοχή, τη χαριστική βολή όμως έδωσε στην περιοχή ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1946-1949.
Η διαμονή μας κανονίστηκε στο «Πάρκο εθνικής συμφιλίωσης» που βρίσκεται κοντά στο χωριό Πευκόφυτο δίπλα στην ιστορική περιοχή του «Χάρου της Κοτύλης». Το κτίριο αυτό κτίστηκε και λειτουργεί από την εποχή του κ. Πετσάλνικου, αντιπροέδρου τότε της βουλής των Ελλήνων και συμβολίζει την εθνική συμφιλίωση και το τερματισμό των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου. Αρμονικό με το περιβάλλον, όμορφο αρχιτεκτονικά με ωραίους χώρους που αξίζει να επισκεφτεί κανείς.
Το πρωινό μας βρήκε στο διάσελο ανάμεσα στις κορυφές Φλάμπουρο και Γκούμπελ. Ένας χαρούμενος ήλιος ξεπροβάλει σιγά σιγά στον ορίζοντα προμηνύοντας μια θαυμάσια ανοιξιάτικη μέρα. Η προσμονή και η ανυπομονησία μας είναι έκδηλη για να φτάσουμε στην πρώτη κορυφή.Ο ορίζοντας ατελείωτος. Το μεγαλείο της Πίνδου ξεδιπλώνεται πλουσιοπάροχα μπροστά στα μάτια μας.
Οι λεπτομέρειες της ιστορίας έρχονται στο μυαλό μας. Τέλη Αυγούστου 1949. Κορυφή Γκουμπελ, ώρα 5.30 πμ. Ορυμαγδός βολών πυροβολικού από τον κυβερνητικό στρατό. Τα πυροβόλα του στρατηγού Τσακαλωτου σπάνε τη σιωπή. Όλη η κορυφογραμμή μέχρι τις κορυφές Σακούλικαι 2520 φλέγεται. Καπνός, μπαρούτι και θάνατος. Οι λιγοστοί μαχητές του ΔΣ δεν αντέχουν την πίεση υποχωρούν και μπαίνουν στο Αλβανικό έδαφος. Οι καταδρομείς του Τσακαλώ8του ακλουθώντας τη γραμμή των συνόρων φτάνουν περίπου στις 3 μμ της 28/08/1949 στη κορυφή 2520. Η φωνή του επικεφαλής αξιωματικού προς το ΓΕΣ λιτή και σύντομη «Ο Γράμμος έπεσε» .Το τέλος ακολουθεί η σιωπή και η θλίψη.
Ο χορταριασμένος τόπος με τα πολύχρωμα και σπάνια λουλούδια κρατά καλά το μυστικό της μεγάλης συμφοράς. Η μεγαλοπρέπεια του τοπίου κρύβει το θάνατο και τη συμφορά. Πόσοι νέοι και νέες άφησαν τις ψυχές τους και τα κορμιά τους σε αυτή την πανέμορφη φύση. Είναι ζωντανή στο τοπίο γύρω μας, στις σκόρπιες πέτρες των πολυβολείων στα λίγα σκόρπια πυρομαχικά που βρίσκονται διασκορπισμένα γύρω μας.
Το Ζάλογγο της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας στέκεται εκεί όμορφο, περήφανο, παρθένο, περιμένοντας όλους εμάς να θαυμάσουμε το μεγαλείο του όχι μόνο σαν ορειβάτες αλλά και σαν προσκυνητές, υποκλινόμενοι στο μεγαλείο της φύσης και της ιστορίας.
Η πορεία μας συνεχίζεται στη μαγεία της κορυφογραμμής προς την κορυφή Σακούλι και τη λίμνη Γκιστόβα. Δεν υπάρχει χρόνος για κουβέντα.
Στο αχνό του πρωινού ξεπροβάλουν οι κορυφές της Πίνδου και των αλβανικών βουνών. Τα ερείπια των πολυβολείων διάσπαρτα, οι μεγάλες λακκούβες από τις βόμβες των 500 lib συνυπάρχουν με τα πολύχρωμα λουλούδια και τα μπαλώματα του χιονιού που λιώνουν αργά αργά. Το χειμωνιάτικο κουστούμι της λίμνης Γκιστοβα λιώνει σιγά σιγά, στα χείλη της στέκονται ακόμη ο σωρός από το χιόνι. Η γαλήνη και η ομορφιά της μας σταματά εκεί, κανείς δεν θέλει να προχωρήσει. Στάση. Ο κατήφορος μας περιμένει για την μακρινή επιστροφή.
Ο ήλιος χαμηλώνει αργά για τη δύση του. Οι κορυφές σκοτεινιάζουν αργά αργά, τις αγναντεύουμε φεύγοντας από τη Γραμμοστα για την επιστροφή, μας χαιρετούν και μας καλούν για την επόμενη ανάβαση.
Καλή αντάμωση.
Την Κυριακή 3/6 θα συμμετάσχουμε στη 2η κοινή Θεσσαλική πορεία στη διαδρομή Μηλιές – Παυλάκια – Ζερβόχια – Αφέτες – Φαράγγι Χαλορέματος – παραλία Αμποβού (Άφησσος).
Περισσότερες πληροφορίες στα γραφεία του συλλόγου – Ομήρου 6, κάθε βράδυ Παρασκευής από τις 9 έως τις 10. Η διεύθυνση της ιστοσελίδας μας είναι: www.trikalasport.gr και στο τηλέφωνό μας 2431072077.
Σ.Π.ΟΡ. ΤΡΙΚΑΛΩΝ
