Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η δημόσια συζήτηση στη Λάρισα, με αντικείμενο τα έργα στον άνω ρου του Αχελώου, που οργάνωσαν το Δίκτυο «Μεσοχώρα – Αχελώος SOS», ο Σύνδεσμος κατακλυζομένων Μεσοχώρας, η Αντιεξουσιαστική κίνηση Λάρισας και η Αντιρατσιστική πρωτοβουλία Λάρισας, με τη συνδρομή -στο πολιτιστικό μέρος της εκδήλωσης- του Συλλόγου πολιτισμολόγων Λάρισας.
Παρά την κακοκαιρία και, κυρίως, παρά τις προσπάθειες υπονόμευσης της εκδήλωσης, που εκδηλώθηκαν με την άσκηση έμμεσων πιέσεων, με τη πλήρη, σχεδόν, αποσιώπησή της στα τοπικά μέσα κλπ..
Το χειρότερο όλων ήταν η παρέμβαση κορυφαίου στελέχους της αντιπολίτευσης, στην τελευταία συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου, με την οποία ζητούνταν ευθύνες από τη δημοτική αρχή Λάρισας, επειδή παραχώρησε την αίθουσα του πνευματικού κέντρου για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης.
Φαίνεται ότι κάποιοι στη Λάρισα φαντασιώνονται ότι «παίζουν» μόνοι τους στο «γήπεδο» της επικοινωνίας, ότι μπορούν να εξακολουθούν να συντηρούν μύθους και ότι μπορούν να φιμώσουν τον αντίλογο στους παράλογους σχεδιασμούς τους και στα πολιτικά παιχνίδια που παίζουν, στις πλάτες των πολιτών της Θεσσαλίας.
Ας το συνειδητοποιήσουν καλά ότι τον αντίλογο αυτό θα τον ακούν πολύ πιο συχνά απ’ όσο φαντάζονται. Γιατί, όπως ειπώθηκε στο άνοιγμα της παρέμβασης του Δικτύου «Μεσοχώρα – Αχελώος SOS»: «η Θεσσαλία δεν είναι μόνο μία και όλοι οι πολίτες της δε στοιχίζονται, αναγκαστικά, πίσω από το αφήγημα της εκτροπής, όποιο κι αν είναι το τίμημα».
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: δύο πρώτα σχόλια
Θεσσαλία δεν είναι μόνο μία
Λίγο καιρό μετά το αντιρατσιστικό φεστιβάλ, ξανακουβεντιάζουμε στη Λάρισα για το θέμα του Αχελώου. Πέρα από την αυτονόητη αξία που έχει ο δημόσιος διάλογος, έχει σημασία να επισημανθεί ότι αυτές οι συζητήσεις αποδεικνύουν και ότι η Θεσσαλία δεν είναι μόνο μία και ότι όλοι οι πολίτες της δε στοιχίζονται, αναγκαστικά, πίσω από το αφήγημα της εκτροπής, όποιο κι αν είναι το τίμημα.
Ο κάμπος … αντιμέτωπος με το ποτάμι
Από το ιστορικό που ακολουθεί φαίνεται καθαρά ότι έχουν περάσει πάνω από τριάντα χρόνια, από τότε που από τα λόγια περάσαμε στα έργα, δηλαδή από τότε που άρχισαν εργασίες μεγάλης κλίμακας στον άνω ρου του Αχελώου. Σήμερα, μπορούμε να πούμε χωρίς επιφύλαξη ότι όσοι εμπνεύστηκαν, στήριξαν ή εκμεταλλεύτηκαν αυτό το σχεδιασμό έχουν τεράστια ευθύνη.
Όχι μόνο γιατί σπατάλησαν τεράστια ποσά δημόσιου χρήματος για ένα λάθος σκοπό, όχι μόνο γιατί προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές με τα έργα -κάποια από αυτά έφτασαν στο τέλος, κάποια έμειναν στη μέση-, όχι μόνο γιατί, επί τριάντα χρόνια, κρατούν σε ομηρία το χωριό και τους κατοίκους της Μεσοχώρας.
Έχουν τεράστια ευθύνη και για κάτι ακόμη, εξίσου σημαντικό:
• Καλλιέργησαν σε μια μεγάλη μερίδα της τοπικής κοινωνίας την παράλογη ιδέα ότι υπάρχει δυσαρμονία και σύγκρουση, ανάμεσα σε δύο κορυφαίες προτεραιότητες: η πρώτη, να παραμείνει ο θεσσαλικός κάμπος βασικό εργαλείο για τη διασφάλιση της διατροφικής επάρκειας της χώρας και, η δεύτερη, να διασωθεί ότι απέμεινε ανέγγιχτο στον Αχελώο, να παραμείνει ο Αχελώος ποτάμι και να εξακολουθεί να δίνει ζωή στις περιοχές που τον περιβάλουν στα 280 χιλιόμετρα της διαδρομής του, από τις πρώτες πηγές του στη νότια Πίνδο, μέχρι τις εκβολές του στο Ιόνιο.
• Προσπάθησαν και προσπαθούν να πείσουν ότι η ευόδωση της πρώτης επιδίωξης προϋποθέτει την αποτυχία της άλλης και για το σκοπό αυτό τις «ζύγισαν» και αποφάνθηκαν ότι η ευημερία του κάμπου είναι σκοπός κατά πολύ πιο σημαντικός από τη διάσωση του ποταμιού.
• Στο μεταξύ, περιμένοντας το «μάνα εξ ουρανού», δηλαδή τα νερά του Αχελώου, εγκατέλειψαν κάθε προσπάθεια αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του κάμπου, τα οποία –με αυτόν τον τρόπο- εξακολούθησαν να υπάρχουν και να μεγαλώνουν.
• Τέλος, διαίρεσαν την κοινωνία σε σώφρονες και νοικοκυραίους από τη μία πλευρά και σε άφρονες, φανατικούς, ιδεοληπτικούς και αργόσχολους από την άλλη.
Το αν πέτυχαν το σκοπό τους δε θα το πούμε εμείς. Το μαρτυρά το γεγονός ότι, μετά από τόσες δεκαετίες πιέσεων σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, το σχέδιο αυτό εξακολουθεί να βρίσκεται στον αέρα και οι υποστηρικτές του να βρίσκονται, συχνά – πυκνά, σε θέση απολογούμενου.
Β. ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Παραθέτουμε ένα μικρό ιστορικό της υπόθεσης, για να θυμηθούμε τους βασικούς σταθμούς της και για να μπορέσουμε να βγάλουμε τα αναγκαία συμπεράσματα. Προκαταβολικά, ας σημειώσουμε τρία πράγματα:
• Το ενδιαφέρον της ΔΕΗ για τα έργα στον Αχελώο είναι πάρα πολύ παλιό και οφείλεται στην αντίληψη ότι η ΔΕΗ έχει τον πρώτο, αν όχι τον αποκλειστικό, λόγο στα θέματα της διαχείρισης των ποταμών.
• Παρόλο που τώρα η ΔΕΗ «νίπτει τας χείρας της», προσπαθώντας να αποστασιοποιηθεί από το θέμα της εκτροπής, είναι αυτή που πρωταγωνίστησε στο να συνδεθούν τα φράγματα στον άνω ρου του Αχελώου με την εκτροπή (τα γραπτά μένουν, που έλεγαν και οι Λατίνοι).
• Όλες οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις που δόθηκαν -είτε αφορούσαν τα φράγματα Μεσοχώρας και Συκιάς, είτε το σύνολο των έργων της εκτροπής- ακυρώθηκαν με διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ. Ακόμη και η τελευταία που έγινε με το ν. 3481/2006 του Σουφλιά. Όχι μόνο λόγω της μεταφοράς νερών από άλλο υδατικό διαμέρισμα, αλλά και λόγω των επιπτώσεων από τα έργα στον άνω ρου του Αχελώου.
• Σημειώνουμε ότι τα έργα σχεδιάστηκαν για εκτροπή 1,1 – 1,5 δις. κ.μ. νερού/χρόνο. Φτάσαμε στο σήμερα, που οι υποστηρικτές της εκτροπής κάνουν λόγο για 250 εκ. κ.μ. και αυτά αν χρειαστεί. Ωστόσο, επιμένουν να ολοκληρωθούν τα έργα στον άνω ρου με τις τεχνικές προδιαγραφές του αρχικού σχεδιασμού, παρόλο ότι ισχυρίζονται ότι το φράγμα της Μεσοχώρας δεν έχει σχέση με την εκτροπή!!!
1964 πρώτη εξαγγελία της εκτροπής από Γ. Παπανδρέου
1979 η κυβέρνηση Ράλλη εγκρίνει 200 εκ. δρχ. για μελέτες
1981 η κυβέρνηση Α. Παπανδρέου σταματά το διαγωνισμό για τις μελέτες
1983 Α. Παπανδρέου: «μελετάται η εκτροπή του Αχελώου»
1984 Α. Παπανδρέου: «η εκτροπή στο πενταετές 1983-1987»
1984 η ΔΕΗ υποβάλλει προκαταρκτική μελέτη, τα σενάρια μιλούν για μεταφορά 1,1 -1,5 δισ. κ.μ. νερού από τον Αχελώο
1985 ξεκινούν προκαταρκτικές εργασίες σε Μεσοχώρα, Συκιά, Πύλη, Μουζάκι
1986 κατατίθεται η ΜΠΕ για τα φράγματα Μεσοχώρας – Συκιάς
1986 αρχίζουν οι εργασίες στη Μεσοχώρα (σήραγγα εκτροπής)
1988-1992 δημοπρατούνται τα άλλα τμήματα του έργου
1991 εγκρίνεται η ΑΕΠΟ των φραγμάτων Μεσοχώρας – Συκιάς
1994 ακυρώνεται από το ΣτΕ η ΑΕΠΟ του 1991
Σεπ 1994 – Δεκ 1995 διακοπή εργασιών
1995 νέα ΑΕΠΟ για το συνολικό έργο της εκτροπής, πρόβλεψη για μεταφορά 600 εκ. κ.μ. νερού από τον Αχελώο
1995 (καλοκαίρι) η ΔΕΗ ολοκληρώνει το φράγμα της Μεσοχώρας
1996-1997 δημοπρατείται το φράγμα Συκιάς και η σήραγγα εκτροπής
2000 ακύρωση από το ΣτΕ της ΑΕΠΟ του 1995
Νοε 2000-Μαρ 2003 διακοπή εργασιών
2003 έγκριση επικαιροποιημένης ΑΕΠΟ (Μυρόφυλλο)
2005 γίνεται ανάθεση για το φράγμα Συκιάς
2005 ακύρωση από το ΣτΕ της ΑΕΠΟ του 2003
Ιουν 2005-Ιουλ 2006 διακοπή εργασιών
2006 ψηφίζεται ο ν. 3481/2006, έγκριση περιβαλλοντικών όρων
2007 ξεκινούν πάλι τα έργα στο φράγμα Συκιάς και στη σήραγγα
2009 το ΣτΕ στέλνει προδικαστικά ερωτήματα στο Ευρ. Δικαστήριο
2010 διακοπή εργασιών από το ΣτΕ
2011 το ΣτΕ αποφασίζει συνέχιση της διακοπής εργασιών
2014 το ΣτΕ ακυρώνει την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων
2014 το νέο σχέδιο διαχείρισης των νερών προβλέπει μεταφορά 250 εκ. κ.μ. νερών από τον Αχελώο
2015 υποβάλλεται νέα ΜΠΕ (μόνο για το ΥΗΕ στη Μεσοχώρα)
2017 έγκριση ΑΕΠΟ για το ΥΗΕ στη Μεσοχώρα
2017 η κυβέρνηση ανακοινώνει την ακύρωση της εκτροπής – ανάβει πράσινο φως για το ΥΗΕ στη Συκιά – δε θίγει το θέμα της σήραγγας εκτροπής – προωθεί σχέδιο διαχείρισης των νερών, που δεν περιλαμβάνει την εκτροπή. Το μπλοκ της εκτροπής επιμένει για την ολοκλήρωση της κατασκευής του φράγματος της Συκιάς και της σήραγγας εκτροπής.
Τα συμπεράσματα που, κατά τη γνώμη μας, προκύπτουν είναι τα εξής:
• Αποδεικνύεται ότι το σχέδιο της εκτροπής στηρίζονταν σε σαθρή βάση, ήταν προϊόν ιδεολογημάτων και φαντασιώσεων και χρησιμοποιήθηκε για να εξυπηρετηθούν πολιτικές σκοπιμότητες
• Για πρώτη φορά αλλάζει η ρητορική της κυβέρνησης, που διαχωρίζεται από το μπλοκ της εκτροπής
• Η τακτική της υλοποίησης των βασικών έργων, με τα ίδια χαρακτηριστικά μάλιστα, παραμένει, γεγονός που παραπέμπει σε πρόθεση τμηματικής υλοποίησης του έργου της εκτροπής, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Γ. ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΤΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟΝ ΑΝΩ ΡΟΥ
Μια μερίδα καλοπροαίρετων συμπολιτών μας φαίνεται να έχει προβληματιστεί από τις κυβερνητικές εξαγγελίες για την ακύρωση της εκτροπής, θεωρώντας ότι το πρόβλημα οδεύει στη λύση του. Αυτό που θέλουμε να τους πούμε είναι ότι πέρα από τις εύλογες επιφυλάξεις μας -ως προς τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης- και ανεξάρτητα από την εξέλιξη που θα έχει το θέμα της μεταφοράς νερών από τον Αχελώο στα χαρτιά, αυτό που έχει σημασία είναι το γίνεται στην πράξη.
Και αυτό που γίνεται στην πράξη είναι ότι τα έργα στον άνω ρου του Αχελώου εξελίσσονται -στη βάση του αρχικού σχεδιασμού- και θα έχουν τεράστιες και ανεπίστρεπτες επιπτώσεις!!!! Από τα πράγματα, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να επανέλθει το σχέδιο της εκτροπής και, μάλιστα, στη χειρότερη εκδοχή του.
Θεωρούμε σημαντικό να επιμείνουμε στους λόγους στους οποίους στηρίζεται η εναντίωσή μας στα έργα στον άνω ρου του Αχελώου (επαναλαμβάνουμε: ανεξάρτητα από την τύχη του σχεδίου της εκτροπής.
Ο Αχελώος έχει υποστεί και υφίσταται χρόνια υπερεκμετάλλευση
Στη λεκάνη απορροής του Αχελώου λειτουργούν κάποια από τα μεγαλύτερα φράγματα και ταμιευτήρες της ΔΕΗ (Κρεμαστά, Καστράκι, Στράτος, Ταυρωπός). Τα τελευταία χρόνια έχουν κατασκευαστεί μικρότερα ΥΗΕ από την ΤΕΡΝΑ (στη θέση Δαφνοζωνάρα, στο ρου του Αχελώου) και από τη ΜΗΧΑΝΙΚΗ, στον παραπόταμο Γκούρα.
Έχει λάβει άδεια παραγωγής ένα τεράστιο διπλό αντλησοταμιευτικό έργο της ΤΕΡΝΑ -ανάμεσα στους ταμιευτήρες Κρεμαστών και Καστρακίου-, συνολικής ισχύος 660 MW, όταν η ισχύς του ΥΗΕ Μεσοχώρας είναι 160 MW. Εκκρεμεί μεγάλος αριθμός αιτήσεων για αντίστοιχα έργα από την ΤΕΡΝΑ και τη ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Έτσι ο Αχελώος οδηγείται σε μετατροπή, από ζωντανό ποτάμι, σε άθροισμα διαδοχικών λιμναίων συστημάτων.
Τα μεγέθη των νέων φραγμάτων είναι τεράστια
Ακόμη κι αν αγνοήσουμε το γενικότερο σκηνικό στον Αχελώο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τα τεράστια μεγέθη των φραγμάτων στη Μεσοχώρα και στη Συκιά. Ενδεικτικά παραθέτουμε ορισμένα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά:
ΜΕΣΟΧΩΡΑ ΣΥΚΙΑ
ύψος φράγματος (μέτρα) 150 175
επιφάνεια ταμιευτήρα (τετραγωνικά χιλιόμετρα) 7,8 12,8
ωφέλιμος όγκος ταμιευτήρα (εκατομ. κυβικά μέτρα) 228 502
συνολικός όγκος ταμιευτήρα (εκατομ. κυβικά μέτρα) 358
ηλεκτρική ισχύς Υ/Η σταθμού (MW) 160 130
παραγόμενη ενέργεια (GWh/έτος) 384 154
Κατακλύζεται το μεγαλύτερο μέρος της Μεσοχώρας
Το μεγαλύτερο μέρος της Μεσοχώρας κατακλύζεται. Προβλήματα ευστάθειας υπάρχουν και στο μη κατακλυζόμενο τμήμα. Η κυβέρνηση εκπόνησε μελέτη για την εκτέλεση κάποιων έργων, τα οποία -υποτίθεται- ότι θα διασφαλίσουν την ευστάθεια ενός μέρους (τομέα Δ) του μη κατακλυζόμενου τμήματος. Τα προβλήματα της μετεγκατάστασης παραμένουν.
Σοβαρή διατάραξη του οικοσυστήματος
• Απώλεια σε δασικές εκτάσεις και σε ζωτικό χώρο άγριας πανίδας
• Απώλεια χρήσιμης γης στην περιοχή πλημμύρας
• Εξαφάνιση ειδών από την ενδημική χλωρίδα και πανίδα
• Eπιβάρυνση της κοιλάδας πριν από το φράγμα λόγω κατάκλισης των ταμιευτήρων
• Συσσώρευση φερτών υλικών
• Απώλεια ειδών που ζουν στο νερό, τόσο ανάντη όσο και κατάντη των φραγμάτων
Η πλήρης αλλοίωση του τοπίου επιβεβαιώνει ότι είναι μύθος τα περί μελλοντικής «ανάπτυξης», που δεν τεκμηριώνεται, άλλωστε, από την εμπειρία των άλλων μεγάλων ταμιευτήρων της ΔΕΗ.
Τα μεγάλα φράγματα:
• δεν είναι ΑΠΕ, επιβαρύνουν το κλίμα με εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
• αλλοιώνουν το μικροκλίμα της περιοχής
• ενοχοποιούνται για ενεργοποίηση σεισμικής δραστηριότητας, σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις στο περιοδικό της Σεισμολογικής Εταιρείας Αμερικής
Περιορισμένη ενεργειακή συμβολή
Η συμβολή στο ενεργειακό ισοζύγιο του ΥΗΕ της Μεσοχώρας είναι μικρή και αντιμετωπίσιμη (0,7%-0,9% της ζήτησης). Έχει ισχύ 160 MW, όταν το (αδειοδοτημένο) διπλό αντλησοταμιευτικό έργο της ΤΕΡΝΑ έχει συνολική ισχύ 680 MW).
Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των φραγμάτων αλλάζει
• νέες αδειοδοτήσεις ιδιωτικών έργων στον Αχελώο (με πολιορκητικό κριό την ΤΕΡΝΑ)
• συζητιέται έντονα η πώληση υδροηλεκτρικών μονάδων της ΔΕΗ σε ιδιώτες
• Η συμμετοχή του δημοσίου στη ΔΕΗ ΑΕ είναι, μόλις, 38%, ενώ το 17% ανήκει στο ΤΑΙΠΕΔ και το υπόλοιπο 45% σε ιδιωτικά κεφάλαια.
Κάθε χρόνο, οι πολίτες πληρώνουμε εκατομμύρια ευρώ για να παραμένουν σε καθεστώς διαθεσιμότητας οι ΥΗΕ και οι θερμοηλεκτρικές μονάδες, ενώ νέα ποσά θα δαπανηθούν για την ολοκλήρωση των έργων.
Πού, ακριβώς, βρίσκεται το δημόσιο συμφέρον και ποιους, πραγματικά, αφορά ο ισχυρισμός για τα «διαφυγόντα» κέρδη, αν συνεχιστεί αυτή η εξέλιξη;
Δ. ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Η «αρπαγή» του νερού
Τα έργα στον άνω ρου του Αχελώου είναι τμήμα μιας γενικότερης επίθεσης στον τομέα του νερού, που εύστοχα έχει χαρακτηριστεί σαν η «αρπαγή» του νερού και εκφράζεται με:
• Επίθεση στα ποτάμια, με αιχμή τα φράγματα.
• Υποβάθμιση των υγροτόπων (αποξήρανση, αποχέτευση λυμάτων, οικοπεδοποίηση).
• Ιδιωτικοποίηση πόσιμου νερού (εταιρειών ύδρευσης – αποχέτευσης, υπόγειων νερών – εμφιάλωσης).
• Θεσμοθέτηση γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης, νομιμοποίηση της ιδιοκτησίας του νερού, αφού οι πάροχοι -μέσω της τιμολόγησης- μπορούν να ελέγξουν τη χρήση του.
Συνεχίζουμε στον ίδιο δρόμο
Ο -καθ’ όλα- δίκαιος αγώνας των Μεσοχωριτών και του κινήματος κατά των έργων στον άνω ρου του Αχελώου έχει υπερβεί τα τοπικά χαρακτηριστικά και έχει αποκτήσει υπερτοπικό – πανελλαδικό χαρακτήρα. Στη δύσκολη συγκυρία που διανύουμε δεν μπορούμε παρά να συνεχίσουμε στον ίδιο δρόμο, με στόχους που παραμένουν σταθεροί και αδιαπραγμάτευτοι:
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ο ρους του Αχελώου
ΚΑΝΕΝΑ ΝΕΟ ΕΡΓΟ στον άνω ρου
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΚΥΡΩΣΗ της εκτροπής
ΝΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΤΟΥΝ τα φράγματα Μεσοχώρας – Συκιάς
ΝΑ ΣΦΡΑΓΙΣΤΕΙ η σήραγγα εκτροπής
Δίκτυο «Μεσοχώρα – Αχελώος SOS»:
