Σε POLITICAL, iatronet και thecaller
Με αφορμή το τραγικό δυστύχημα με θύματα 5 Έλληνες, μέλη της ελληνικής ανθρωπιστικής αποστολής στη Λιβύη, 3 εκ των οποίων είναι στελέχη των Ενόπλων μας Δυνάμεων, ο Χρίστος Λιάπης, Ψυχίατρος, Πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Διεθνή Ιατρική και τη Διαχείριση Κρίσεων Υγείας, έχοντας συμμετάσχει και ο ίδιος σε ανθρωπιστικές δραστηριότητες των γιατρών του Κόσμου στην Τανζανία της Αφρικής, μαζί με το βαρύ πένθος, την αλληλεγγύη και τα συλλυπητήρια στις οικογένειές τους (τα οποία εκφράζει και ως έφεδρος Ανθυπίατρος), παρέθεσε, σε ηλεκτρονικά μέσα των Αθηνών, τις επισημάνσεις του σχετικά με τις επιχειρήσεις ανακούφισης καταστροφών, τις πολυ-κρίσεις και τα επίπεδα απειλής, με δεδομένο πως οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είχανε, προσφάτως, φέρει εις πέρας, με απόλυτη επιτυχία μια non-combat evacuation operation σοβούσης μιας σύνθετης κρίσης στο Σουδάν.
Από το Σουδάν στη Λιβύη. Πολυ-κρίσεις, επίπεδα απειλής και επιχειρήσεις ανακούφισης καταστροφών
Ιδιαίτερης σφοδρότητας «αθροιστικά» και «δοσο-εξαρτώμενα» αρνητικά αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί στην ψυχική υγεία πληθυσμών που εκτέθηκαν σε περισσότερες της μίας μετεωρολογικές καταστροφές, σε επαναλαμβανόμενες μεγα-πυρκαγιές αλλά και σε άτομα που εκτέθηκαν στην τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και στην κατάρρευση των δίδυμων πύργων στο World Trade Center της Νέας Υόρκης, ακριβώς 22 χρόνια πριν (Callender et al 2022).
Η πρόσφατη πολεμική κρίση στο Σουδάν, για παράδειγμα, η οποία παρουσίασε και σημαντικό ελληνικό ενδιαφέρον με την οργάνωση και την επιτυχή εκτέλεση από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις της επιχείρησης εκκένωσης των εκεί ομογενών, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα διαμόρφωσης πρωτοφανών συνθηκών και ανάδειξης συνακόλουθων προκλήσεων για τη διαχείριση καταστροφών και για την προσπάθεια μείωσης του κινδύνου επελεύσεώς τους. Συνθήκες οι οποίες δημιουργούνται από τη συνέργεια πολλαπλών κρίσεων όπως είναι οι παρατεταμένες εμπόλεμες συγκρούσεις και τρομοκρατικές απειλές, η μακροοικονομική κρίση που προκαλεί καλπάζοντα πληθωριστικά φαινόμενα με επακόλουθο τη δραματική μείωση της αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού, η Πανδημία του κορονοϊού και τα ακραία πλημμυρικά και άλλα καταστροφικά φαινόμενα που επιφέρει η κλιματική αλλαγή (Sserwanja et al 2023).
Δυστυχώς, η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, στη Λιβύη για την αντιμετώπιση της πολυ-κρίσης, με τις εκατόμβες πνιγμένων που άφησε πίσω του -σε μία ήδη καθημαγμένη από τον εμφύλιο, με ξεχαρβαλωμένες τις μετά-Κανταφικές υποδομές της, χώρα στην οποία, μάλιστα, ο συνδυασμός της Πανδημικής κρίσης του SARS-CoV2, της πολιτικής αστάθειας και της βίας είχαν εμφατικά αναδείξει τις ευαλωτότητες του πληθυσμού της (Iwendi et al 2021)- το πέρασμα της καταιγίδας “Daniel”, λίγο διάστημα αφότου είχε χτυπήσει τη Θεσσαλία, δεν συνοδεύτηκε από την ανάλογη επιτυχή έκβαση που είχε «στέψει», την περασμένη άνοιξη, τα ελληνικά στρατιωτικά χρώματα κατά την αρωγή τους στην αντιμετώπιση της πολυ-κρίσης στο Σουδάν, ή για να είμαστε πιο ακριβείς κατά την εκτέλεση μιας μη πολεμικής επιχείρησης εκκένωσης (non-combat evacuation operation). Τουναντίον, κατέληξε σε τραγικές απώλειες στελεχών, οικογενειακές τραγωδίες και εθνικό πένθος, μολονότι υπήρχαν πολλά διδάγματα για να αφομοιωθούν από την «Επιχείρηση – Υποταγή /(Σεβασμός)» (ΟP-DEFERENCE) που είχε πραγματοποιηθεί στη Λιβύη κατά την περίοδο της εξέγερσης της «Αραβικής Άνοιξης» το 2011.
Είναι αλήθεια πως σε ότι αφορά στις επιχειρήσεις ανακούφισης καταστροφών [disaster relief operations – DRO] η εστίαση του ενδιαφέροντος επικεντρώνεται στην αύξηση της απόκρισης των πολιτών και της διεθνούς αρωγής, σε ένα περιβάλλον -σχετικώς- χαμηλής απειλής [low threat environment] (Shaw et al 2012). Πάντοτε όμως, όταν εξετάζονται οι επιχειρησιακές απαιτήσεις πρωτοβουλιών και ενεργειών απόκρισης στις φυσικές καταστροφές, σε όποιο περιβάλλον και αν καλούμαστε να τις αναπτύξουμε, θα πρέπει να εκτιμάται, πρωταρχικώς, το επίπεδο απειλής για το προσωπικό.
Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες πίεσης που αναδύονται ως επακόλουθα καταστροφικών φαινομένων συμπεριλαμβανομένης της σχετιζόμενης με την κάθε φυσική καταστροφή απώλειας εισοδήματος και περιουσίας και της εκδήλωσης άγχους και ψυχικής δυσφορίας κατά την άμεση μετα-καταστροφική περίοδο, μπορεί να επιδεινώσουν τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο αυτού καθ´ εαυτού του καταστροφικού φαινομένου στην ψυχική υγεία του πληθυσμού (Stephenson et al 2014, Bonanno et al 2010, Cerdá et al 2013, Lowe et al 2013). Σε αυτές τις αθροιστικές ψυχοπιεστικές συνθήκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες οι πληθυσμιακές ομάδες χαμηλού εισοδήματος, όσοι ανήκουν σε μειονότητες, καθώς και οι ηλικιωμένοι και όσοι εμφάνιζαν προϋπάρχοντα προβλήματα σωματικής ή ψυχικής υγείας (Benevolenza &DeRigne 2019).
Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD
Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μιου Αθηνών
Πρόεδρος ΔΣ ΚΕΘΕΑ
Μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας
