Απόσπασμα από το βιβλίου «Πορεία Ευθύνης» του Ηλία Βλαχογιάννη
Η ιστορία του υψώματος 731, είναι ότι γενναιότερο και ενδοξότερο έχει να παρουσιάσει το Ελληνικό Έθνος. Στο 5ο Σύνταγμα Τρικάλων, έλαχε η υψίστη αυτή τιμή, να κληθεί να το υπερασπιστεί έναντι της εαρινής επίθεσης του Ιταλικού Στρατού, που επέβλεπε προσωπικά ο Αρχηγός τους δικτάτορας Μουσολίνι. Εκεί κρίθηκε η έκβαση του Ελληνοιταλικού πολέμου. Εκεί συνετρίβησαν οι σιδηρόφρακτες Ιταλικές μεραρχίες. Εκεί γράφτηκε η ενδοξότερη μάχη της νεώτερης Ελλάδος, εφάμιλλη του Μαραθώνα και των Θερμοπυλών.
Επικεφαλής της Ελληνικής δύναμης του 2ο τάγματος του 5ου Συντάγματος Τρικάλων, ο λοχαγός Δημήτρης ΚΑΣΛΑΣ, ο οποίος ως αρχαιότερος αξιωματικός αντικατέστησε τον τραυματισθέντα Διοικητή ταγματάρχη Πέτρο Παπαβασιλείου, λίγες μέρες πριν την εαρινή επίθεση του Μουσολίνι.
Την 8η Μαρτίου (μια ημέρα πριν την ιταλική επίθεση…), το τάγμα του Κασλά, διετάχθη να αντικαταστήσει το 1/51 Τάγμα, επί του υψώματος 731.
Το 5ο Σύνταγμα Τρικάλων κράτησε το ύψωμα 731, μέχρι τις 13 Μαρτίου 1941. Με απαράμιλλο ηρωισμό και αυτοθυσία.
Όλες οι Ιταλικές επιθέσεις, αποκρούσθηκαν επιτυχώς. Οι Έλληνες μαχητές αντεπιτέθηκαν, με την κραυγή «Αέρα, Αέρα». Αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία των κινήσεων με ανεβασμένο ηθικό και τον αέρα της νίκης.
Την 14 Μαρτίου το Τάγμα του Δημήτρη Κασλά αποδεκατισμένο και ταλαιπωρημένο, αντικαταστάθηκε από το 19ο Σύνταγμα Πεζικού Σερρών, το οποίο συνέχισε με την ίδια αποφασιστικότητα και ηρωισμό τον αγώνα, μέχρι την 24η Μαρτίου, που υποχώρησαν οι Ιταλοί.
Οι απώλειες του Τρικαλινού Τάγματος ΚΑΣΛΑ, ήταν: Αξιωματικοί νεκροί 1, τραυματίες 5, εξαφανισθείς 1. Οπλίτες νεκροί 54, τραυματίες 158, εξαφανισθέντες 12. Σύνολο 231.
Βράβευση του μαχητή του «Υψώματος 731» (που διέσωσε την ελληνική σημαία του 5ου Συντάγματος) Ν. Λεοντάρη, 9-3-2010
Εάν θελήσει κάποιος τρίτος αντικειμενικός παρατηρητής να συγκρίνει την τιτανομαχία του υψώματος 731, τη μάχη των Θερμοπυλών και τη μάχη του Μαραθώνα, δύσκολα θα μπορούσε να ξεχωρίσει ποία ήταν η κορυφαία….
Στη μάχη των Θερμοπυλών, είχαμε τη θυσία όλων, που έμειναν να υπερασπιστούν τα στενά.
Στη μάχη του Μαραθώνα, είχαμε την ηρωϊκή νίκη των Ελλήνων, έναντι υπέρτερων δυνάμεων.
Στο ύψωμα 731 είχαμε απόκρουση της εχθρικής επίθεσης υπέρτερων και άριστα εξοπλισμένων αντιπάλων, την ανάληψη επιθετικής δράσης και την τελική νίκη… Η θυσία έφερε τη νίκη, μαζί με τη δόξα που στεφάνωσε τα όπλα των Ελλήνων ηρώων. Όλοι οι Έλληνες νοιώθουν περηφάνια για τα κατορθώματα στα ηρωικά βουνά της Βορείου Ηπείρου. Ιδιαίτερα εμείς οι Τρικαλινοί έχουμε ένα παραπάνω λόγο, να είμαστε περήφανοι. Γιατί οι ηρωικοί υπερασπιστές του υψώματος 731, ανήκαν στο 5ο Σύνταγμα Τρικάλων. Ήταν παιδιά των Τρικάλων και της Καρδίτσας. Ήταν οι δικοί μας συγγενείς, χωριανοί, συντοπίτες…. Που σ’ εμάς τους μεγαλύτερους, οι μνήμες και οι θύμησες, είναι τόσο νωπές…..
Όταν διάβασα για την ιστορία του υψώματος 731 στις δημοσιεύσεις του Θόδωρου Νημά, στο βιβλίο ιστορίας του ΓΕΣ και στο βιβλίο του εκ Ζηλευτής Ταξίαρχου Σταμάτη, συγκινήθηκα βαθύτατα. Όλοι γνωρίζαμε για τα κατορθώματα του Ελληνικού Στρατού στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Όλοι ξέραμε για τον Κατσιμήτρο, τον Δαβάκη, τις ηρωίδες της Πίνδου. Ελάχιστοι όμως γνώριζαν για την τιτανομαχία του υψώματος 731 (και 717)… Ελάχιστοι γνώριζαν ότι το ύψωμα είχε αρχικά ύψος 731 μέτρα στην αρχή της επίθεσης και σε δύο μέρες ταπεινώθηκε-χαμήλωσε 5 μέτρα, από τα σφοδρά πυρά πυροβολικού, όλμων, βομβών και οβίδων.
Καταλαβαίνει κανείς τις συνθήκες μάχης στο θρυλικό ύψωμα, τον ψυχισμό και το ηθικό των στρατιωτών, όταν «παραχωμένοι» στις «γούρνες» που άνοιγαν οι βόμβες και τα βλήματα των εχθρικών αεροπλάνων-πυροβόλων- και στα «λαγούμια», διατηρούσαν το ηθικό τους μένοντας ξάγρυπνοι με το όπλο στο χέρι…… Το πώς επέζησαν, πώς αντεπιτέθηκαν, πώς νίκησαν, είναι ένα θαύμα…
Είναι οι στιγμές που ο άνθρωπος νικά την ίδια του τη φύση: τον έμφυτο φόβο… Όταν πάψεις να φοβάσαι, όταν έχεις συμβιβαστεί με το θάνατο, όταν νοιώθεις ότι θα λυτρωθείς απ’ τα δεινά πεθαίνοντας ένδοξα για την Πατρίδα, τότε… Τότε, ζεις για να πεθάνεις…. Παίρνοντας όσους περισσότερους απ τον εχθρό μαζί σου, μπορείς …
Έτσι από το 2006, άρχισε μια συστηματική προσπάθεια συλλογής στοιχείων, ήρθαμε σε επαφή με πολλούς γνώστες της Τοπικής μας ιστορίας και καταρτίσθηκε ένα σχέδιο – μνημόνιο ενεργειών για τις περαιτέρω δράσεις μας, όσον αφορά την ανάδειξη, τεκμηρίωση, προβολή του υψώματος 731.
Ο τιμητικός έπαινος της Νομαρχίας στους αγωνιστές του «Υψώματος731», 9-3-2010
Με απόφαση μου σύστησα 5μελή επιτροπή υπό τον Πρόεδρο του Νομαρχιακού Συμβουλίου Γιάννη Σακελλαρίου – μακαρίτη πια – και μέλη τον πρώην Δήμαρχο Τρικκαίων Κώστα Παπαστεργίου, τον μακαρίτη ιστορικό – αρχαιολόγο Γιώργο Ζιάκα, τον μακαρίτη στρατηγό ε.α. Γιώργο Βασιλείου και τον σύμβουλο Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Γιώργο Παπαβασιλείου. Η Επιτροπή συνέλεξε στοιχεία για τους ηρωικούς μαχητές, ενθυμήματα, αρχειακό υλικό, ανέκδοτες φωτογραφίες κλπ. Τους ζήτησα την άποψή τους για την ανέγερση μεγαλοπρεπούς μνημείου, ως ελάχιστο φόρο τιμής στους ήρωες. Όλοι συμφώνησαν. Εγώ ήθελα το μνημείο να δημιουργηθεί στην Κεντρική πλατεία Τρικάλων, παράλληλα με την ανακατασκευή της… Υπήρξε προβληματισμός απ την ανάγκη μετακίνησης της προτομής του στρατηγού Στεφάνου Σαράφη, αλλά και ενδοιασμοί για τυχόν διαμαρτυρίες Καρδιτσιωτών, επειδή στο 5ο Σύνταγμα Τρικάλων συμμετείχαν και οι γείτονες, καθότι αποτελούσαμε ένα Νομό. Τους ζήτησα να μου καταθέσουν μια ομόφωνη πρόταση για τα του μνημείου.
Αποκαλυπτήρια Μνημείου του «Υψώματος 731», από τον περιφερειάρχη Κ. Αγοραστό
Ηλίας Γ. Βλαχογιάννης
πρ. Νομάρχης και Βουλευτής Ν. Τρικάλων
